Για στρατηγική κίνηση ματ που τους αιφνιδίασε μιλά η Άνγκελα Μέρκελ περιγράφοντας τη στιγμή που ο Αλέξης Τσίπρας ανακοινώνει την απόφαση της κυβέρνησής του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με την συμφωνία που κατέθεσε στην Ελλάδα, κατόπιν υπόδειξης της τρόικας, το Eurogroup, και ουσιαστικά αφορούσε το τρίτο μνημόνιο, το μαρτυρικό για τον ΣΥΡΙΖΑ και τη χώρα 2015.
Στα απομνημονεύματά της με τίτλο «Ελευθερία: Αναμνήσεις 1954-2021» (Freiheit: Erinnerungen 1954-2021), η Μέρκελ κάνει εκτενή περιγραφή της 26ης Ιουνίου 2015 της κρίσιμης συνάντησης με τον Αλέξη Τσίπρα, κατά την οποία του ανακοινώνεται η πρόταση των εταίρων. Είχαν προηγηθεί σκληρές διαπραγματεύσεις με τους δανειστές να δείχνουν εμμονή στις καταστροφικές συνταγές των μνημονίων και να εξαντλούν την αυστηρότητα -αν όχι εκδικητικότητα- στην κυβέρνηση της «πρώτης φοράς Αριστερά».
Η περιγραφή της Μέρκελ περί αιφνιδιασμού από τον Τσίπρα και τελευταίο όπλο στη φαρέτρα ενός στρατηγικού σχεδίου έρχεται να αιφνιδιάσει -αν μη τι άλλο- όσους από την πρώτη στιγμή έσπευσαν να τον «σταυρώσουν» για την απόφαση αυτή μιλώντας για κίνηση πανικού και επιπολαιότητα που «δεν ίδρωσε το αυτί των δανειστών», αλλά και να επιβεβαιώσει τις εξηγήσεις που ο ίδιος ο Τσίπρας έδωσε για την απόφαση διεξαγωγής δημοψηφίσματος, μιλώντας για ύστατο μέσο διαπραγματευτικής δύναμης.
Η συγκεκριμένη μαρτυρία της Μέρκελ και η εκτενής αναφορά της στη σχέση της με τον Τσίπρα, σε αντίθεση με τους άλλους πρωθυπουργούς που υπέγραψαν μνημόνια και τους οποίους περιλαμβάνει στο βιβλίο, δικαιώνει σε ένα βαθμό όσους υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση Τσίπρα έδωσε σκληρή μάχη απέναντι στον νεοφιλελεύθερο δογματισμό της τρόικας και τα αντιδραστικά μνημόνια και αυτό έχει τη δική του σημασία ακόμη και αν το αποτέλεσμα δεν ήταν το επιδιωκόμενο και τελικά αναγκάστηκε να κάνει μεγάλους συμβιβασμούς και υποχωρήσεις.
Ειδικότερα, περιγράφοντας τα γεγονότα στην κορύφωση της διαπραγμάτευσης του ελληνικού προγράμματος με την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι του 2015 η Μέρκελ παρουσιάζει την στάση του Αλέξη Τσίπρα και ιδιαίτερα την απόφασή του για δημοψήφισμα, που αποτέλεσε και τη κορύφωση του δράματος, ως αποτέλεσμα στρατηγικής που ήταν μάλιστα καλά προσχεδιασμένη.
Η Γερμανίδα καγκελάριος, μιλά για αιφνιδιαστικό, αλλά προμελετημένο ελιγμό που, όπως λέει, άφησε άφωνους, τόσο την ίδια όσο και τους σημαντικότερους παίχτες του «ευρωπαϊκού ιερατείου», τον Ολάντ, τον Τουσκ, τη Λαγκαρντ, τον Γιούγκερ.
Έναν αιφνιδιασμό που ήρθε μάλιστα σε μια στιγμή όπου, όπως περιγράφουν άτομα που έχουν γνώση της διαπραγμάτευσης, μετά από μαραθώνιες και πολυήμερες διαπραγματεύσεις, η ΕΕ εμφάνιζε για πρώτη φορά ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για την Ελλάδα. Μέχρι τότε, εξηγούν, η ΕΕ ζητούσε επίμονα από την Ελλάδα να έχει την ιδιοκτησία του προγράμματος, να συνομολογήσει δηλαδή σε μέτρα λιτότητας, ενώ η ίδια απέφευγε να φέρει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης πρόταση για επαρκή χρηματοδότηση της χώρας.
Στη Σύνοδο της 26ης Ιουνίου όμως, προσθέτουν, και ενώ είχε εξαντληθεί κάθε περιθώριο χρόνου, αφού η παράταση του προγράμματος θα έληγε στο τέλος του μήνα, ο Τουσκ παρουσίασε συγκεκριμένη πρόταση. Ήταν η πρόταση που είχαν σχεδόν επιβάλει τις προηγούμενες ημέρες οι τρείς θεσμοί στη διαπραγμάτευση κορυφής με τη συμμετοχή τόσο του έλληνα πρωθυπουργού Α.Τσίπρα, όσο όμως και του Γιούγκερ, της Λαγκάρντ και του Ντράγκι.
Μετά την παρουσίαση της πρότασης από τον Τουσκ, ο Αλέξης Τσίπρας, θυμάται η Μέρκελ, απέφυγε διακριτικά να πάρει τον λόγο, ώστε να μην καταγραφεί στα πρακτικά του Συμβουλίου η συμφωνία του. Η ίδια το κατάλαβε και κινήθηκε προς τη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας για να του ζητήσει να τοποθετηθεί.
«Αλέξη, δεν είπες τίποτα ακόμη. Σκοπεύεις να πάρεις τον λόγο;»
«Όχι, ο Ντόναλντ έχει ήδη εξηγήσει τα πάντα».
«Και τι σκοπεύεις να κάνεις τώρα;» ρώτησα έκπληκτη.
«Θα πάρω αμέσως το αεροπλάνο για Αθήνα και θα συσκεφτώ με το υπουργικό μου συμβούλιο για το τι θα κάνουμε» απάντησε ήρεμα.
Έμεινα με το στόμα ανοιχτό. Έκανα τον γύρο του τραπεζιού και πλησίασα τον Ολάντ. Ήταν κι εκείνος έκπληκτος. Και οι δυο μας, όπως άλλωστε και οι άλλοι, είχαμε αποκομίσει σαφώς την εντύπωση πως ο Τσίπρας είχε αποδεχτεί το αποτέλεσμα των νυχτερινών διαπραγματεύσεων. Ο Τουσκ είχε επίσης μιλήσει στο ίδιο μήκος κύματος.
Επέστρεψα στον Τσίπρα και τον ρώτησα: «Και τι φαντάζεσαι πως θα προκύψει από τις διαβουλεύσεις;».
«Δεν ξέρω» απάντησε.
«Πότε θα ξέρεις;» επέμεινα.
«Αυτό θα σου το πω σήμερα, νωρίς το βράδυ».
Ο Ολάντ κι εγώ κανονίσαμε να γίνει μια τριμερής τηλεφωνική επικοινωνία. Ο Τσίπρας μάς είπε, στον Ολάντ και σ’ εμένα, ότι το υπουργικό του συμβούλιο αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το συμφωνηθέν πρόγραμμα. Για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα έπρεπε να αποφασίσει ο λαός. Θα το ανακοίνωνε στους πολίτες του
σε τηλεοπτικό διάγγελμα το ίδιο βράδυ. Μέχρι εδώ, όλα καλά, σκέφτηκα.
Στη συνέχεια ρώτησα ποια ήταν η σύσταση της κυβέρνησής του προς τον λαό. «Όχι, φυσικά» είπε νέτα σκέτα.
Απ’ όλα τα τηλεφωνήματα που έχω κάνει ποτέ στην πολιτική μου ζωή, αυτό εδώ μου επιφύλαξε ίσως τη μεγαλύτερη έκπληξη. Προς στιγμήν ο Ολάντ κι εγώ μείναμε άφωνοι.»
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Μέρκελ ο Τσίπρας με αυτή την αντίδρασή του, τούς έφερε σε σημείο απόλυτου αιφνιδιασμού. Η Ανγκελα Μερκελ όμως με όσα αναφέρει στο βιβλίο φανερώνει και κάτι ακόμη. Σε αντίθεση με το τι συνέβαινε στις μέχρι το δημοψήφισμα διαπραγματεύσεις, στη δραματική διαπραγμάτευση, που ακολούθησε του δημοψηφίσματος ο Αλέξης Τσίπρας είχε φέρει μαζί του σοβαρούς εμπειρογνώμονες με αποτέλεσμα να καταλήξουν σε συμφωνία η οποία περιελάβανε ισχυρή χρηματοδότηση από την ΕΕ και αποπληρωμή των δανείων σε μακρύτερο ορίζοντα.
Σε ποιο βαθμό το δημοψήφισμα και η δραματοποίηση των γεγονότων επηρέασε τις συνθήκες ώστε να προκύψει μια συμφωνία που περιλάμβανε και προβλέψεις για την αναδιάρθρωση και καλύτερη διαχείριση του χρέους, και τελικά κατέστη εφικτή η έξοδος της Ελλάδας από τα μνημόνια τρία χρόνια αργότερα, απομακρύνοντας -ως απειλή ή εναλλακτική- το Grexit είναι θέμα ερμηνείας και ανάγνωσης.
Η ίδια η Μέρκελ αυτό που παραδέχεται και λέει ξεκάθαρα είναι ότι με τη συμφωνία που τελικά έφερε ο Τσίπρας σώθηκε και η Ελλάδα.
«Τώρα είχε σωθεί πλέον και η Ελλάδα», σημειώνει χαρακτηριστικά η Ανγκελα Μέρκελ, που σε άλλο σημείο εξηγεί ότι ΕΕ είχε καταφέρει να «σωθεί» από το ελληνικό πρόβλημα ήδη από την περίοδο του πρώτου μνημονίου. Και η μόνη απροστάτευτη απέναντι στην χρεοκοπία ήταν η Ελλάδα και παρέμεινε έτσι μέχρι το καλοκαίρι του 2015, λέει η Μέρκελ δίνοντας επιχείρημα σε όσους υποστηρίζουν υπερασπιζόμενοι την κυβέρνηση της Αριστεράς ότι αν ο Τσίπρας διαπραγματευόταν το πρώτο ή το δεύτερο μνημόνιο θα είχε άλλα όπλα στα χέρια του, τα οποία κατ’ επέκταση δεν χρησιμοποίησαν πολλοί από όσους μέχρι σήμερα κατηγορούν τον Αλέξη Τσίπρα για το τρίτο μνημόνιο.
