Η Ελλάδα… αργοπεθαίνει κι αυτή είναι μια θλιβερή πραγματικότητα που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία: οι γεννήσεις μειώνονται δραματικά, την ώρα που οι θάνατοι αυξάνονται κατακόρυφα. Κι όμως, σε όλη αυτή τη ζοφερή κατάσταση υπάρχει μια δημογραφική χαραμάδα φωτός που πιθανότητα, ωστόσο, να μην κάνει τη διαφορά, αλλά τουλάχιστον δείχνει πως υπάρχουν κάποιες – λίγες – περιοχές που παλεύουν το δημογραφικό αδιέξοδο.
Οι δημογράφοι είναι σαφείς: η μείωση των γεννήσεων τις τελευταίες δεκαετίες είναι γεγονός. Σε εθνικό επίπεδο, μετά το 1980 οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 37%, ενώ αναμένεται να μειωθούν ακόμη κατά 14% την εξαετία 2020-25. Αυτή η πτώση όμως, εξηγούν, δεν συντελείται με την ίδια ταχύτητα σε όλες τις περιοχές της χώρας. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι οι γυναίκες σε κάποιες από αυτές τις περιοχές κάνουν λίγο περισσότερα παιδιά από ό,τι σε άλλες, αλλά έχει άμεση σχέση και με τη μεταβολή του συνολικού πληθυσμού κάθε περιοχής, «μεταβολή που επηρεάστηκε σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες και από τη μετανάστευση (εσωτερική και εξωτερική) που επηρέασε και το πλήθος των ατόμων σε ηλικία δημιουργίας οικογένειας και απόκτησης παιδιών (στους 20-49 ετών)» αναφέρουν τα ιδρυτικά μέλη του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ) Βύρων Κοτζαμάνης και Βασίλης Παππάς.
Τη στιγμή, λοιπόν, που σε εθνικό επίπεδο αντιστοιχούσαν 1,3 θάνατοι ανά μία γέννηση (2014-2019), σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων το φυσικό αυτό ισοζύγιο κυμαίνεται από 0,5 θανάτους έως και περισσότερους από 16 θανάτους ανά μία γέννηση. Σύμφωνα, μάλιστα, με τα στοιχεία του ΙΔΕΜ, στο 11% των δημοτικών ενοτήτων καταγράφηκε… ισορροπία, καθώς ένας θάνατος αντιστοιχούσε σε μία γέννηση, ενώ στο 7% λιγότεροι από 85 θάνατοι ανά 100 γεννήσεις.
Νησιά της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου αλλά και περιοχές στην Κρήτη έχουν καταφέρει, βάσει της απογραφής του 2021, να αντιστρέψουν το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων και θανάτων. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής που δείχνουν πως στην Περιφέρεια Νότιου Αιγαίου ο αριθμός των παιδιών μεταξύ των δύο απογραφών αυξήθηκε κατά 2,3%, φτάνοντας σήμερα τις 61.658 παιδιά. Κατά 2,8%, όμως, αυξήθηκαν και οι οικογένειες με παιδιά στη συγκεκριμένη περιφέρεια και πλέον αποτελούν το 40,3% του συνόλου των οικογενειών.
Σαντορίνη, Κως, Μύκονος, Κάλυμνος, Μήλος, Ρόδος, Πάρος και Νάξος είδαν τους πληθυσμούς τους να αυξάνονται μεταξύ 2011 και 2021. Κι αυτό εξηγείται καθώς ο τουρισμός – και τα επαγγέλματα που κινούνται γύρω από αυτόν – έχει κρατήσει νέο σε ηλικία κόσμο στα νησιά αυτά, ενώ έχει προσελκύσει και οικογένειες με μικρά παιδιά. Στην ίδια κατηγορία βρίσκονται και οι Περιφερειακές Ενότητες Ανατολικής και Δυτικής Αττικής, στις οποίες καταγράφεται μικρή αύξηση στον μόνιμο πληθυσμό, γεγονός που οφείλεται και στην παρουσία προσφύγων και μεταναστών.
«Κάθε περιοχή έχει τις ιδιαιτερότητές της. Η Νάξος είναι μεγάλο νησί στο κέντρο του Αιγαίου με τοπική οικονομία που ανθεί. Εχει πρωτογενή τομέα, αγροτική παραγωγή και κτηνοτροφία και φυσικά τουρισμό, με τη σεζόν να έχει επιμηκυνθεί, κι όλα αυτά έχουν κάνει τους Ναξιώτες να επιστρέφουν και νέους ανθρώπους, οι οποίοι δεν έλκουν την καταγωγή τους από το νησί, να έρχονται γιατί βρίσκουν ευκαιρίες εργασίας» τονίζει στα «ΝΕΑ» ο δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Δημήτρης Λιανός.
Αξίζει να σημειωθεί πως στην τελευταία απογραφή τα άτομα αναπαραγωγικής ηλικίας (20-49 ετών) αποτελούν το 44% του πληθυσμού στην Περιφερειακή Ενότητα Μυκόνου, ενώ οι άνω των 60 ετών μόλις το 18%, την ώρα που τα ποσοστά στην Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας είναι 28,5% και 43% αντίστοιχα.
Ωστόσο, στον δημογραφικό χάρτη αυτές οι περιπτώσεις που φαίνεται να «ξεγελούν» – προς το παρόν – τις επιστημονικές προβλέψεις είναι λίγες. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Κυθήρων και πρόεδρο της Επιτροπής Νήσων και Πολιτικής Συνοχής Ευστράτιο Χαρχαλάκη, η πιθανότητα ανάσχεσης της δημογραφικής κατάρρευσης της χώρας δεν θα αποδώσει πριν από το 2040, ακόμη κι αν όλες οι προτάσεις αρχίσουν να υλοποιούνται σήμερα. Οπως τόνισε ο ίδιος κατά την πρόσφατη προσυνεδριακή διαδικασία της ΚΕΔΕ, από την απογραφή του 1951 μέχρι και εκείνη του 2021 μόλις 19 κατοικημένα νησιά αύξησαν τον πληθυσμό τους, ανάμεσα στα οποία η Κρήτη, η Ρόδος, η Κέρκυρα, η Εύβοια. «Αντίθετα, σε περισσότερα από 100 κατοικημένα, κατά το 1951, νησιά παρατηρήθηκε είτε τεράστια μείωση μόνιμου πληθυσμού είτε απόλυτος μηδενισμός, δηλαδή έπαψαν εντελώς να κατοικούνται».
