«Το έχουμε χάσει το Αρτσάχ, δεν νομίζω ότι θα μπορέσουμε ποτέ να γυρίσουμε πίσω». Ο 37χρονος Μαρούτ Μαρουτιάν που εργάζεται ως στρατιωτικός γιατρός και ζούσε μέχρι τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Στεπανακέρτ, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, δεν χρειάζεται δεύτερη σκέψη για να απαντήσει στην ερώτηση των «ΝΕΩΝ». «Ο πόλεμος κράτησε μιάμιση μέρα. Μόλις τελείωσε μας είπαν να μαζέψουμε τα πράγματά μας γιατί μέσα σε δύο μέρες έπρεπε να φύγουμε. Πήραμε με τη γυναίκα μου και το παιδί μου τα ρούχα μας, κλείσαμε το σπίτι και τώρα ξεκινάω τη ζωή μου από το μηδέν στο Γερεβάν». Μαζί του, πάνω από 100.000 Αρμένιοι που ζούσαν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ – το οποίο είχε πληθυσμό περίπου 120.000 πριν από την επίθεση του Σεπτεμβρίου του 2023 – έφτασαν στην Αρμενία.
Το 1994, ύστερα από έξι χρόνια μαχών, το Ναγκόρνο Καραμπάχ, ένας αρμενικός θύλακος εντός του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν, τέθηκε υπό τον έλεγχο των αρμενικών δυνάμεων. Το 2020, στον πόλεμο των 44 ημερών, το Αζερμπαϊτζάν πήρε πίσω τμήματα της περιοχής στα βουνά του Νότιου Καυκάσου μαζί με τα γύρω εδάφη που είχαν διεκδικήσει οι δυνάμεις της Αρμενίας. Τον Σεπτέμβριο του 2023, με την ηγεσία της Αρμενίας να αποστασιοποιείται από τη νέα σύγκρουση, οι δυνάμεις στην περιοχή συμφώνησαν να καταθέσουν τα όπλα. Μάλιστα, τον Μάιο του 2024 η Αρμενία παραχώρησε στο Αζερμπαϊτζάν και τέσσερα χωριά, κοντά στα σύνορα. Αυτή ήταν η τελευταία από τις παραχωρήσεις της κυβέρνησης του Νικόλ Πασινιάν, που έχουν προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Αρμενίας.
H 44χρονη Ιρίνα Χαριτίδου – Αβαγκιάν από το Αρτσάχ ζει στην Ελλάδα
Με τη Ρωσία να αποστασιοποιείται και να μην παρεμβαίνει με τον ίδιο τρόπο στην σύγκρουση Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, ο Νικόλ Πασινιάν στρέφεται πλέον στη Δύση προς αναζήτηση συμμάχων, γεγονός που επισφραγίζεται από την πρόσφατη απόφασή του να αποχωρήσει η χώρα του οριστικά από τον CSTO, τον Οργανισμό του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας, του οποίου ηγείται η Ρωσία. Μάλιστα, κατηγόρησε ευθέως τη Ρωσία πως δεν έκανε τίποτα για να αποτρέψει τον πόλεμο των 44 ημερών του 2020 που άνοιξε τον δρόμο για την απώλεια του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
«Είναι γεγονός ότι αυτή τη στιγμή η Αρμενία προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί από τη Ρωσία. Διότι πρώτα από όλα αισθάνεται ότι δεν τη στήριξε στην περίπτωση της σύγκρουσης με το Αζερμπαϊτζάν. Από τη στιγμή που δεν υπήρχε στήριξη, αναζητείται η εναλλακτική λύση καθώς βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος. Και φυσικά η Δύση το ενθαρρύνει αυτό» αναφέρει στα «ΝΕΑ» ο ομότιμος καθηγητής Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ Παναγιώτης Ιωακειμίδης.
Ο 37χρονος Μαρούτ Μαρουτιάν ζούσε μέχρι τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Στεπανακέρτ
Πώς αιτιολογείται, όμως, αυτή η αποστασιοποίηση της Ρωσίας; Ο ίδιος παραθέτει δύο ερμηνείες: «Η μία ερμηνεία είναι ότι είναι τόσο πολύ μπλεγμένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία, που δεν έχει περιθώρια να στηρίξει οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η άλλη είναι ότι εκτιμούν περισσότερο τη σημασία του Αζερμπαϊτζάν σε σχέση με την Αρμενία».
Ο Ιωκειμίδης επικαλείται αναλύσεις που δείχνουν ότι η αρμενική κοινωνία παραμένει διχασμένη σε σχέση με αυτή τη στροφή προς τη Δύση. Θεωρεί, δηλαδή, ότι ένα μέρος θέλει αυτή τη στροφή και μάλιστα προσβλέπει ακόμη και σε ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όμως επισημαίνει: «Δεν νομίζω ότι η ένταξη είναι ρεαλιστική στο ορατό μέλλον, αλλά πάντως μια τέτοιου είδους ιδέα καλλιεργείται στο υπόβαθρο. Ωστόσο, υπάρχει και ένα τμήμα της κοινωνίας που αυτό δεν το θέλει καθόλου».
Οι αποφάσεις του Νικόλ Πασινιάν έχουν προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις και διαμαρτυρίες στη χώρα, με βασικό αίτημα την παραίτηση του πρωθυπουργού. Η κυβέρνησή του κατηγορείται για ενδοτισμό απέναντι στις διεκδικήσεις των Αζέρων. Ως έναν βαθμό οι αντιδράσεις είναι δικαιολογημένες εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι πόλεμοι στην περιοχή είναι αρκετά φρέσκοι, με τις οικογένειες να μετρούν τους νεκρούς τους.
Σεπτέμβριος 2023. Αρμένιοι που εγκαταλείπουν το Ναγκόρνο Καραμπάχ με προορισμό την Αρμενία, μέσα σε φορτηγό, στο σημείο ελέγχου του Λατσίν που ελέγχεται από ρώσους ειρηνευτές και αζέρους συνοριοφύλακες
«Δεν πρέπει να περιμένουμε βοήθεια από καμία χώρα, πρέπει να βασιζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις. Εμείς οι Αρμένιοι δεν συμφωνούμε με τις κινήσεις της κυβέρνησης. Βγάζει αποφάσεις πισώπλατα. Από τον Πασινιάν δεν περιμένουμε τίποτα, δεν υπάρχει μέλλον για την Αρμενία με αυτόν τον άνθρωπο. Αν ήταν να παραδώσουμε το Αρτσάχ και τα χωριά μας, ας τα δίναμε από την αρχή, να μη γινόταν πόλεμος. Τουλάχιστον να μην πέθαιναν τόσοι άνθρωποι άδικα. Μας έλεγαν ότι θα δώσουμε το Ναγκόρνο Καραμπάχ και θα τελειώσει η ιστορία με το Αζερμπαϊτζάν, θα μας αφήσει ήσυχους. Ομως δεν σταματάει, ζητάει και άλλα και τα δίνουμε γιατί μας απειλεί με πόλεμο» αναφέρει χαρακτηριστικά στα «ΝΕΑ» η 44χρονη Ιρίνα Χαριτίδου – Αβαγκιάν, ιδιωτική υπάλληλος που έφυγε από το Αρτσάχ το 2004. Μπορεί να μένει στην Ελλάδα, όμως η ίδια έζησε την αγωνία της οικογένειάς της που ξεριζώθηκε από την περιοχή: «Εγώ έζησα τον πόλεμο του ’90. Ο πατέρας μου πολέμησε, έχει μετάλλια. Και μια μέρα του είπαν απλά να φύγει. Ενιωσε μεγάλη προδοσία. Είναι πολύ δύσκολο να χάνεις την πατρίδα σου. Και εγώ στενοχωριέμαι γιατί ξέρω ότι δεν θα μπορέσω να γυρίσω ποτέ στο σπίτι μου».
Στο ίδιο πλαίσιο ο Μαρούτ Μαρουτιάν αναφέρει πως του λείπει πολύ το σπίτι του, ωστόσο η σκέψη αυτή δεν τον βοηθάει να προχωρήσει στο μέλλον: «Μου λείπει αλλά δεν μπορώ να ζω με αυτή τη σκέψη γιατί δεν θα μπορέσω να πάω μπροστά. Αν σκέφτομαι συνέχεια πότε θα γυρίσω, δεν θα βλέπω πλέον το μέλλον. Σίγουρα δεν μπορώ και δεν πρέπει να ξεχάσω, αλλά κανείς δεν πρέπει να ζει με το παρελθόν».
