Εν πρώτοις, η είδηση, όπως διακινήθηκε ιδίως στα σόσιαλ μίντια: ο μποξέρ έδειρε την μποξέρ…
Βέβαια, δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Η αλγερινή μποξέρ που έδειτε την Ιταλίδα τους Ολυμπιακούς του Παρισιού, στο διαβατήριό της είναι δηλωμένη γυναίκα. Παρ’ όλ’ αυτά, σε τεστ καταλληλότητας φύλου, πέρυσι, κρίθηκε από τη Διεθνή Ομοσπονδία Πυγμαχίας ότι δεν πληροί τα κριτήρια και αποκλείστηκε επειδή «τα αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης της δεν πληρούσαν τα κριτήρια επιλεξιμότητας».
Μεγάλο μπέρδεμα. Η 25χρονη Αλγερινή έχει ανδρικά χρωμοσώματα και τεστοστερόνη στον Θεό, αλλά δεν είναι τρανς. Αλλ’ η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) δεν το ψείρισε όπως η Ομοσπονδία Πυγμαχίας και αρκέστηκε στο «είσαι ό,τι δηλώσεις». Ο,τι θέλει η γυναίκα.
Είναι όμως «κανονική» γυναίκα; Σύμφωνα με τις αναφορές που αναδημοσιεύει ο Τύπος, «είναι βιολογικά γυναίκα με ένα σπάνιο σύνδρομο που διαφοροποιεί την ανάπτυξη του φύλου της». Γεννήθηκε δηλαδή ως intersex (διαφυλική) και μεγάλωσε ως γυναίκα. Διαθέτει, όπως λένε οι βιολόγοι, ανδρικά χρωμοσώματα ή και ανδρική ανατομία, κοινωνικά όμως είναι γυναίκα – αφού μεγάλωσε σε κοινωνία όπου κυριαρχούν συγκεκριμένα πρότυπα τα οποία καθορίζει η κοινωνική πρόσληψη του φύλου.
Το ερώτημα λοιπόν είναι απλό: δικαιούται η «γυναίκα» αυτή να συμμετέχει σε αγώνες γυναικών, εν γνώσει ότι υπερτερεί σωματικά των συναθλητριών της, εν γνώσει δηλαδή ότι η σωματοδομή της και τα χρωμοσώματά της την κάνουν να υπερτερεί συντριπτικά των άλλων, ακυρώνοντας (ή ακυρώνοντας σε μεγάλο βαθμό) τις δεξιότητές τους, την τεχνική τους, τα αποτελέσματα της προπόνησής τους;
Με αυτό το δεδομένο, ξέσπασαν αντιδράσεις για τη συμμετοχή συγκεκριμένων χαρακτηριστικών διαφυλικών ατόμων. Οι ηπιότερες από τις αντιδράσεις αυτές αμφισβητούν την αντικειμενικότητα του πνεύματος συμπεριληπτικότητας (για να το πω με τη φρασεολογία του προοδευτισμού) που επέδειξαν εν προκειμένω τα μέλη της ΔΟΕ. Τα σωματικά προσόντα των διαφυλικών αθλητριών, λένε οι αντιδρώντες, επιδρούν αρνητικά στο πνεύμα του ευ αγωνίζεσθαι, αφού αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά των ίσων όρων του ανταγωνισμού.
Αλλά όντως είναι ίσοι οι όροι του ανταγωνισμού; Μια άλλη προσέγγιση λέει ότι, ούτως ή άλλως, οι άνθρωποι διαφέρουν σωματικά μεταξύ τους και, κατά συνέπεια, πάντα εκ φύσεως υπάρχει μια δεδομένη ανισότητα ακόμα κι ανάμεσα σε πρωταθλητές.
Κι εδώ, προφανώς, υπάρχει ένσταση: οι σωματικές διαφορές εντοπίζονται σε αθλήματα στα οποία ορίζονται γενικοί κανόνες και, πάντως, δεν είναι διαφορές σωματικής ρώμης που οφείλονται στις διαφορές του φύλου.
Το πρόβλημα που προέκυψε με τη συμμετοχή της αλγερινής μποξέρ στους Ολυμπιακούς δοκιμάζει σοβαρά τη μεταμοντέρνα συζήτηση για τη ρευστότητα των φύλων και, ιδίως, την αντίληψη ότι το φύλο είναι κοινωνική κατασκευή – μια αντίληψη που καλλιεργείται ιδιαίτερα στον σχετικά νέο κλάδο των σπουδών φύλου και έχει υιοθετηθεί από τη σημερινή ριζοσπαστική Αριστερά, η οποία προσπαθεί να βρει ισχυρά ιδεολογικά σύνορα για να οχυρωθεί, μετά την έκλειψη του κομμουνισμού ως αντίβαρου στη Δύση και στη δημοκρατία και την εντατική επέκταση της παγκοσμιοποίησης.
Κι όμως. Στην περίπτωση που αναδεικνύεται στους Ολυμπιακούς Αγώνες, η συμπεριληπτικότητα της ΔΟΕ, που πιθανόν ενσωματώνει θεωρίες οι οποίες συγκλίνουν στο ότι το φύλο είναι κοινωνική κατασκευή, έχει αποτύχει – επειδή η φαινομενική δικαιοσύνη του ανεκτικού χαρακτήρα της βλάπτει τον ανταγωνισμό και σχετικοποιεί την ιδέα της ευγενούς άμιλλας γελοιοποιώντας τους Αγώνες. Επειδή ούτε ευγενής είναι ο ανταγωνισμός ούτε άμιλλα σημαίνει να σε πλακώνει στο ξύλο ένας μπρατσαράς, παρότι τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του φύλου του μοιάζουν με τα χαρακτηριστικά εκείνων που τις τρώνε.
Ωστόσο, είναι χρήσιμη η συζήτηση που θα ξεκινήσει από το γεγονός αυτό, επειδή θα βγει από τη στερεότυπη σύγκρουση, που ευνοεί η Αριστερά, «συντήρησης» εναντίον «προόδου».
Και επειδή ξαναβάζει στη συζήτηση τη βιολογία, ως επιστημονικό κλάδο και όχι ως μια «αντιδραστική ιδέα», όπως την προσεγγίζει συνήθως ο αριστερός ριζοσπαστισμός. Και ασφαλώς επαναφέρει την αξία της δημοκρατίας και της έννοιας του πολίτη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Οτι το φύλο δεν είναι κοινωνική κατασκευή. Κι οι ιδέες της διαφορετικότητας προϋποθέτουν τη συνύπαρξη και τις ιδέες της συνύπαρξης – με κανόνες που δεν απορρέουν από την έννοια της ταυτότητας φύλου αλλά από ένα εμείς στο κέντρο του οποίου είναι ο πολίτης, με χαρακτηριστικά ευρύτερα αυτών που του δίνουν οι ταυτότητες.
Αν πάντως θεωρηθεί ακόμα ότι το φύλο είναι «κοινωνική κατασκευή», είναι αναγκαίο τα ΜΜΕ να προσαρμόσουν την είδηση με την ορθή, άφυλη, ουδέτερη, απόδοσή της:
Το μποξέρ έδειρε το μποξέρ. Ακόμα καλύτερα: @ μποξέρ έδειρε @ μποξέρ. Ετσι, ναι, καταλαβαινόμαστε.
