Αγωνίστηκα για χρόνια μαζί και υπέρ του Τζούλιαν Ασάνζ. Αλλά όταν άκουσα ότι ανέκτησε την ελευθερία του, η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι επιστρέφει σε έναν κόσμο που μοιάζει – και είναι – πολύ χειρότερος από εκείνον που άφησε πίσω του. Πανδημίες, πόλεμοι και εκτεταμένη οικολογική καταστροφή μάς αναγκάζουν να θέσουμε το μεγάλο ερώτημα: Με ποια έννοια εμείς που αναπνέουμε φρέσκο αέρα έξω από τις φυλακές είμαστε ακόμα ελεύθεροι;
Η πρόσφατη ταινία του Ολεχ Σεντσόφ, «Real», αποδίδει τέλεια αυτόν τον συνδυασμό αντιθέτων. Αφού πέρασε αρκετά χρόνια ως πολιτικός κρατούμενος στη Ρωσία, ο Σεντσόφ πήγε να πολεμήσει με τον ουκρανικό στρατό. Η ταινία αποτελείται από 90 λεπτά αμοντάριστων πλάνων τραβηγμένων από GoPro, χωρίς ο Σεντσόφ να συνειδητοποιεί εκείνη την ώρα ότι η κάμερά του ήταν ανοιχτή. Απεικονίζουν το παράξενο μείγμα τρόμου και πλήξης που καθορίζει τη ζωή στη γραμμή του μετώπου.
Τέτοιες διττές καταστάσεις διατρέχουν ολόκληρη την ταινία. Η κοινότοπη βιαιότητα του πραγματικού διακόπτεται από μαγικές στιγμές που θα μπορούσαν να περιγραφούν καλύτερα ως ανούσιο νόημα. Ο Σεντσόφ θυμάται μια στιγμή λίγο πριν από την έναρξη των γυρισμάτων του «Real»: «Υπήρχε ένας στρατιώτης με το διακριτικό Τζόνι, βετεράνος του πολέμου στο Αφγανιστάν. Πήγαινε εκεί για να απομακρύνει τους τραυματίες, αλλά χτυπήθηκε και κατάφερε να στείλει ένα τελευταίο μήνυμα μέσω ασυρμάτου, λέγοντας: “Εδώ Τζόνι. Είμαι νεκρός”». Πρόκειται για μια στιγμή αυθεντικού μεταφυσικού παραλογισμού.
Πολλοί κριτικοί πιστεύουν ότι το «Real» δείχνει τον πόλεμο όπως πραγματικά είναι. Αν αυτό ήταν το μήνυμα του Σεντσόφ, η ταινία του θα ήταν ακόμα ένας ειρηνιστικός ύμνος στον ανούσιο παραλογισμό του πολέμου. Ομως, αν και ο Σεντσόφ αναγνωρίζει το βάναυσο ανούσιο της κατάστασης, πιστεύει τελικά ότι ο αγώνας για έναν δίκαιο σκοπό πρέπει να συνεχιστεί. Εχοντας απογυμνώσει τον ηρωισμό του πεδίου της μάχης από κάθε ρομαντισμό, το «Real» δείχνει τι σημαίνει αληθινό θάρρος: να αποδέχεσαι τη μιζέρια ενός στρατιωτικού αγώνα και να μην τη συσκοτίζεις με θλιβερές φαντασιώσεις.
Αυτό είναι το μήνυμα που χρειαζόμαστε αυτή τη στιγμή. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, ο πασιφισμός έχει χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει τη στρατιωτική επιθετικότητα της Ρωσίας. Το μήνυμα όσων αντιτίθενται στη δυτική στήριξη της Ουκρανίας είναι: «Δεν πρέπει να αντιστέκεστε στον κατακτητή, γιατί τότε θα γίνετε ίδιοι με εκείνον». Στους Αγίους Τόπους το μήνυμα είναι παρόμοιο, αλλά η κάλυψη των γεγονότων από τα μέινστριμ μίντια είναι πολύ διαφορετική. Υπάρχει μια συνεπής προσπάθεια διαμόρφωσης και χειραγώγησης της αντίληψής μας για το τι συμβαίνει, ώστε να περιοριστεί ο συναισθηματικός αντίκτυπος. Ενώ οι Ισραηλινοί σκοτώνονται σε μια «σφαγή», οι Παλαιστίνιοι απλώς «βρίσκονται νεκροί». Αυτές οι μορφές «ήπιας» λογοκρισίας διαβρώνουν τον δημόσιο διάλογο.
Γνωρίζατε ότι μια μεγάλη ομάδα Ισραηλινών Εβραίων διανοουμένων κάλεσε πρόσφατα όλα τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τη Βρετανία και άλλους να αναγνωρίσουν το κράτος της Παλαιστίνης; Αυτή η θαρραλέα πράξη δεν καλύφθηκε σχεδόν καθόλου από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Σημαντικά γεγονότα που θα μπορούσαν να ενοχλήσουν τις ευαισθησίες του δυτικού κοινού είτε μένουν ασχολίαστα είτε αναφέρονται μόνο ως μια μικρή σημείωση στο κάτω μέρος της σελίδας.
Πόσοι άνθρωποι παρατήρησαν ότι στις 20 Ιουνίου το Ισραήλ θέσπισε κάτι που ισοδυναμεί με προσάρτηση της Δυτικής Οχθης, με τον ισραηλινό στρατό να μεταβιβάζει εξουσίες εκεί σε «φιλοεποίκους δημοσίους υπαλλήλους»; Η ειρωνεία αυτής της κίνησης δεν θα περάσει απαρατήρητη από τους Παλαιστίνιους. Ενώ μια στρατιωτική κατοχή υπονοεί κάποια απόσταση από το Ισραήλ, αυτή η νέα ρύθμιση σημαίνει ότι ενσωματώνονται στην ισραηλινή πολιτική τάξη – αν και αυτή κυριαρχείται από σοβινιστές αποφασισμένους να τους αποκλείσουν.
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν γιατί χρειαζόμαστε ήρωες όπως ο Ασάνζ. Εκανε αυτό που έπρεπε να γίνει και πλήρωσε βαρύ τίμημα. Ηρθε η ώρα να συνεχίσουν άλλοι το έργο που ξεκίνησε. Ο Ασάνζ δεν επέλεξε να ιδρύσει τη Wikileaks και να αποκαλύψει κρατικά μυστικά για να κάνει τη ζωή του πιο πικάντικη. Το έκανε επειδή δεν θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Για τον λόγο αυτό, υποψιάζομαι ότι είναι ένας ευτυχισμένος άνθρωπος, παρά τα όσα έχει περάσει.
