Θα είναι το καλοκαίρι του 2024 το θερμότερο όλων των εποχών; Παρότι οι επιστήμονες θεωρούν ότι είναι νωρίς για ασφαλείς προγνώσεις, οι αναλύσεις των παγκόσμιων τάσεων συντείνουν στο εξής: αν το καλοκαίρι του 2023 ήταν μια περίοδος που θα τη θυμόμαστε για τα ακραία της κλιματικά φαινόμενα, το καλοκαίρι του 2024 έχει σοβαρές πιθανότητες να είναι ίδιο ή ακόμη και χειρότερο.
Το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει δώσει ανησυχητικές ενδείξεις: τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών καταρρίπτονται το ένα μετά το άλλο, με τον Ιανουάριο στη χώρα μας να εμφανίζει σημαντική υπέρβαση της θερμοκρασίας σε σχέση με τη μέση κλιματική τιμή, τον Φεβρουάριο να αναδεικνύεται στον θερμότερο Φεβρουάριο των τελευταίων 15 ετών στη Βόρεια Ελλάδα και τον Μάρτιο να φεύγει με μέγιστη τιμή στους 33 βαθμούς Κελσίου.
Εντυπωσιακή είσοδο έχει κάνει και ο Απρίλιος με ακραίες θερμοκρασίες, υψηλότερες ακόμη και κατά 12 βαθμούς Κελσίου από το κανονικό για την εποχή. Οι επιστήμονες εκπέμπουν σήμα κινδύνου προβληματισμένοι από την επιμονή των υψηλών θερμοκρασιών: τους τελευταίους εννέα μήνες η μέση θερμοκρασία στη χώρα μας είναι υψηλότερη από το κανονικό.
«Οι παγκόσμιες τάσεις για το καλοκαίρι είναι αυξητικές σε όλους τους επικίνδυνους δείκτες», λέει στα «ΝΕΑ» ο διακεκριμένος καθηγητής και επόπτης του Κέντρου Ερευνας Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός. «Ξεκινώντας από τον πιο απλό δείκτη, τη θερμοκρασία, διαπιστώνουμε ότι στην Ανατολική Μεσόγειο κάθε νέος μήνας του έτους είναι θερμότερος από τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου. Και αυτό ισχύει και για το προπροηγούμενο έτος – η πορεία είναι διαρκώς ανοδική. Την ίδια στιγμή στην Ανατολική και ειδικά στη Νοτιοανατολική Ελλάδα οι δείκτες δείχνουν ένα ημιερημικό τοπίο με τάση να γίνει ακόμη ξηρότερο. Τους τέσσερις προηγούμενους χειμώνες στη χώρα μας είχαμε μείωση των βροχοπτώσεων και ακόμη πιο σημαντική μείωση των χιονοπτώσεων, ενώ οι μέσες θερμοκρασίες των χειμώνων ανεβαίνουν και αυτές. Ολόκληρο το έτος θερμαίνεται», λέει ο Χ. Ζερεφός. «Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα είναι η υψηλή θερμοκρασία των επιφανειακών υδάτων. Η θάλασσα προσφέρει στην ατμόσφαιρα υδρατμούς και επομένως ενισχύει τα καιρικά συστήματα που θα αναπτύσσονταν ούτως ή άλλως, όπως συνέβη για παράδειγμα με τον Ιανό και τον Ντάνιελ. Παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη το ισχυρό μετεωρολογικό φαινόμενο Ελ Νίνιο το οποίο επηρεάζει το κλίμα».
Παρότι οι μακροπρόθεσμες προγνώσεις θεωρούνται παρακινδυνευμένες, τα μοντέλα δείχνουν ότι κατά το φετινό καλοκαίρι στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο η θερμοκρασία θα υπερβεί σημαντικά τη μέση κλιματική τιμή, με αιχμή τον Ιούλιο.
Για ένα ασυνήθιστα ζεστό και ξηρό καλοκαίρι στη Νότια Ευρώπη το 2024 κάνει λόγο σε πρόσφατη μελέτη της που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Weather and Climate Dynamics» και η Dr. Marilena Oltmanns, ερευνήτρια του Εθνικό Κέντρο Ωκεανογραφίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ίδια βασίζει την πρόγνωσή της στον ρυθμό με τον οποίο λιώνουν οι πάγοι στη Γροιλανδία. «Οι θερμές συνθήκες στη Γροιλανδία έχουν ως αποτέλεσμα να φτάνει τον Ατλαντικό περισσότερο νερό από λιωμένους παγετώνες. Οντας ελαφρύτερο από το θαλασσινό νερό, το γλυκό νερό των παγετώνων παραμένει στην επιφάνεια του ωκεανού και μειώνει την ανταλλαγή θερμότητας μεταξύ του αέρα και της θάλασσας. Αυτό οδηγεί σε ισχυρότερους ανέμους γύρω από την περιοχή αυτή.
Τον χειμώνα, οι άνεμοι προκαλούν μια βόρεια μετατόπιση του ρεύματος του Βόρειου Ατλαντικού, ενώ το επόμενο καλοκαίρι οι άνεμοι ακολουθούν την κατεύθυνση του ρεύματος και ανακατευθύνονται προς τα βόρεια. Αυτό βοηθά στη διαμόρφωση συνθηκών ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας μεγάλης κλίμακας που προκαλούν θερμότερο και ξηρότερο καιρό στην Ευρώπη. Με βάση αυτήν την αλυσίδα γεγονότων, αναμένουμε ότι φέτος οι συνθήκες της ωκεάνιας ατμόσφαιρας θα είναι ευνοϊκές για ένα ασυνήθιστα ζεστό και ξηρό καλοκαίρι στη Νότια Ευρώπη», σημειώνει.
«Θα είναι πολύ θερμό». Σε αυτό συμφωνεί και ο Χρήστος Ζερεφός: «Φοβάμαι ότι το φετινό καλοκαίρι θα μοιάζει πολύ με το προηγούμενο», λέει. «Και παρότι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι τοπικά στη Μεσόγειο θα έχει θερμοκρασίες έως και 2,5 βαθμών Κελσίου πάνω από την κλιματική τιμή, όπως συνέβη πέρυσι, θα είμαστε κατά 95% μέσα αν πούμε ότι οι θερμοκρασίες θα είναι έστω και κατά κάποια δέκατα υψηλότερες από τις περσινές», προσθέτει. «Το φετινό καλοκαίρι θα είναι πολύ θερμό και αυτό για δύο λόγους: καταρχάς διότι τα επιφανειακά ύδατα εξακολουθούν να είναι πολύ ζεστά – οι θάλασσες αποτελούν τη μνήμη της ατμόσφαιρας, διότι έχουν μεγάλη θερμοχωρητικότητα, το νερό απορροφά 1.000 φορές μεγαλύτερη θερμότητα από ό,τι ο αέρας – και τη διατηρούν αυτήν τη μνήμη.
Δεύτερον, διότι ξεκινήσαμε πέρυσι με ένα πολύ θερμό καλοκαίρι, είχαμε ένα θερμό περσινό φθινόπωρο, είχαμε έναν χειμώνα που δεν τον καταλάβαμε και έχουμε μια άνοιξη η οποία, επίσης, πάει να ξεφύγει από τα κανονικό επίπεδα. Ετσι, το πιθανότερο είναι ότι και το φετινό καλοκαίρι θα παρουσιάσει ανωμαλίες. Το περσινό ήταν πολύ χαρακτηριστικό, όμως όλα τα καλοκαίρια από το 2020 και μετά είχαν μεγάλη κλιματική ανωμαλία».
Στο πλαίσιο αυτό και με την υγρασία του εδάφους σε χαμηλά επίπεδα, ενισχύονται οι φόβοι για δασικές πυρκαγιές. «Αν δεν αφαιρεθεί η βιομάζα, σε περίπτωση ανέμου, ακόμη και μία σπίθα μπορεί να προκαλέσει μια εκτεταμένη πυρκαγιά, το είδαμε πέρυσι στην περίπτωση της Δαδιάς», λέει ο Χ. Ζερεφός. «Αυτή είναι η πραγματικότητα και πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτήν όπως κάνουμε με τον Εγκέλαδο. Η διαφορά είναι ότι τους σεισμούς δεν μπορούμε να τους αποτρέψουμε. Στην περίπτωση του κλίματος μπορούμε – πρέπει ως το 2040 να έχουμε υιοθετήσει κατά 80% τις ανανεώσιμες πηγές στην παραγωγή ενέργειας και μετά το 2050 να έχουμε απαλλαγεί τελείως από τα ορυκτά καύσιμα».
