Razorni 13-godišnji građanski rat u Siriji godinama je uglavnom bio prigušen.
Međutim, velika ofanziva militanata na severozapadu Sirije oživela je sukob i uvukla regionalne sile, kao i Rusiju.
Od kraja novembra, grupa Hajat Tahrir al-Šam (HTS) i njeni saveznici preuzeli su kontrolu nad većinom Alepa – drugog po veličini grada u Siriji – i okolnim selima.
Ofanziva predstavlja veliku pretnju za predsednika Bašara el Asada, koji je zadržao vlast uz podršku ključnih saveznika Rusije i Irana.
Konflikt je postavio Moskvu i Teheran nasuprot Turske, koja podržava oružane grupe uključene u ofanzivu koju predvodi HTS.
Hajat Tahrir al-Šam
HTS je militantna islamistička grupa koja nastoji da uspostavi državu u Siriji pod islamskim pravom. Mnogi od njenih članova su sledbenici salafizma, ultraradikalne sekte unutar sunitskog islama.
Grupa se prvi put pojavila 2012. godine pod imenom Džabhat al-Nusra ili Nusra front, kao sirijski ogranak Al-Kaide.
Sa sedištem u severozapadnoj sirijskoj provinciji Idlib, kasnije je nekoliko puta menjala ime i distancirala se od Al-Kaide. S drugim opozicionim grupama spojila se 2017. i tako je formiran HTS.
Prema procenama američkih obaveštajnih službi, HTS ima između 5.000 i 10.000 boraca. Tu grupu SAD smatraju terorističkom organizacijom.
HTS je u savezu s nekoliko manjih militantnih islamističkih grupa, uključujući Fajlak al-Šam, Džajš al-Iza, Harakat Ahrar al-Šam i Turkistansku brigadu. Potonju čine borci iz Kine i centralne Azije.
Sirijska nacionalna armija koju podržava Turska
Turska, severni sused Sirije, jedan je od glavnih aktera u sukobu.
Ankara podržava Sirijsku nacionalnu armiju (SNA), pobunjeničku grupu koja je uključena u ofanzivu na severu Sirije. Stručnjaci kažu da Turska takođe ima određeni uticaj na HTS.
Glavna meta SNA bile su Sirijske demokratske snage (SDF) koje imaju podršku SAD i koje predvode Kurdi.
SNA je nedavno preuzela kontrolu nad Tel Rifatom, pretežno kurdskim gradom na severu Sirije. Kurdi su dugo bili potlačena etnička manjina u Siriji u kojoj Arapi čine većinu stanovništva.
Turska je od 2016. pokrenula nekoliko prekograničnih kopnenih operacija protiv SDF-a, ključnog saveznika Zapada u kampanji protiv ekstremističke grupe, takozvane "Islamske države".
SDF je koalicija koja uključuje kurdske Narodne zaštitne jedinice (YPG). Turska smatra da je YPG produžena ruka Radničke partije Kurdistana (PKK), koju Turska i SAD smatraju terorističkom organizacijom.
SAD imaju oko 900 vojnika na jugoistoku Sirije duž granice s Jordanom i Irakom.
Iran
Iran ima dugotrajne odnose sa Sirijom, gde je značajno pojačao svoj uticaj od izbijanja građanskog rata 2011. godine.
Teheran je vojno intervenisao 2013. godine i odigrao ključnu ulogu u jačanju Asadovih snaga. Rasporedio je stotine oficira Korpusa garde islamske revolucije (IRGC) da regrutuju i obučavaju desetine hiljada domaćih i stranih šiitskih boraca.
Sirija Iranu omogućava da do Levanta ima ključni kopneni koridor koji se smatra logističkom kičmom takozvane "osovine otpora", labave mreže regionalnih saveznika i proksija Teherana. Pored Irana, jedina država koja je deo te osovine je Sirija.
Hamidreza Azizi, saradnik na nemačkom Institutu za međunarodne odnose i bezbednost, rekao je da je obezbeđivanje da Asad ostane na vlasti "sada za Iran još važnije nego što je to bilo ranije".
Razlog je to što Teheran namerava da iskoristi kopneni koridor kroz Siriju za naoružavanje i snabdevanje svog libanskog saveznika Hezbolaha, čiji su vojni kapaciteti smanjeni posle nedavnog rata s Izraelom, rekao je Azizi.
Iran je potrošio milijarde dolara da održi Asada na vlasti i malo je verovatno da će odustati od svojih investicija, kažu stručnjaci.
Rusija
Ruska vojna intervencija u građanskom ratu u Siriji 2015. promenila je tok rata. Vazdušne kampanje Moskve protiv položaja pobunjenika pomogle su sirijskoj vojsci i proiranskim milicijama da povrate velike delove teritorije, ali su takođe izazvale masovne civilne žrtve.
"Kada je Rusija prvi put intervenisala u građanskom ratu u Siriji, uglavnom se radilo o podršci savezniku u regionu, sa željom da se ojača postojeći režim i izbegne nestabilnosti koja bi usledila posle njegovog pada, i sa željom da se suprotstavi terorizmu", rekla je Dženi Meters (Jenny Mathers), viša predavačica s fokusom na rusku politiku na Univerzitetu Aberistvit.
Sada je, međutim, to i stvar ponosa, rekla je Maters, dodajući da bi Moskva "izgubila obraz" ako bi Asadova vlada pala posle godina ruske podrške.
Rusija ima dva velika vojna postrojenja u Siriji: vazdušnu bazu u Hmejmimu i pomorsku bazu u Tartusu, koja Moskvi omogućava pristup Sredozemnom moru.
Eksperti kažu da bi gubitak saveznika u Siriji bio udarac prestižu Rusije na međunarodnoj sceni i njenim regionalnim ambicijama.
Otkako su HTS i njeni saveznici pokrenuli iznenadnu ofanzivu, Rusija je izvela desetine vazdušnih udara u oblastima pod kontrolom militanata.
