Patrijarh Srpske pravoslavne crkve (SPC) Porfirije rekao je u petak, 14. oktobra u Pećkoj patrijaršiji nakon zvaničnog ustoličenja da je njegov program "mir i samo mir, i to pre svega sa prvim susedima, mir kao jedina mogućnost opstanka i naše i njihove dece".
On je nakon svete liturgije pozvao sve vernike da se mole za mir.
"Sve vernike sa ovog mesta pozivam da se molimo za sve ljude, za svu braću i sestre, sve sunarodnike i one sa kojima živimo i pre svih za braću Albance da gradimo zajedno mir kao što su gradile srpske sa albanskim porodicama koje su i u dobra i zla vremena čuvali Pećku patrijaršiju i Visoke Dečane", izjavio je patrijarh Porfirije.
"Ti su čestiti Albanci, bez obzira na to što su bili muslimani, ili baš možda zbog toga što su bili muslimani, iskreno verujući ljudi, znali za moć molitve, znali da se u pravoslavnim svetinjama moli i za njihovu i njihovu decu. kao apsolutna ljubav, ne gleda na to ko je, već da su svi Božja deca," dodao je poglavar Srpske pravoslavne crkve.
On je ukazao da je odgovornost za stanje na Balkanu pre svega na ljudima koji na njemu žive.
"Zato danas sa ovoga svetog mesta poručujemo Srbima i Albancima i svima koji žive na ovim prostorima – nalazimo u sebi snagu, znamo Boga i čuvajmo jedni druge, jer želja za mirom saglasna je sa osnovnim načelima naše vere i mir je deo Božjeg promisla za čovečanstvo i celokupan stvoreni svet", naglasio je srpski patrijarh.
On je dodao da je takav poziv uputio na početku obraćanja upravo da neko ne bi učitavao neki drugačiji program patrijarha i čitave srpske crkve, osim onog koji je zapisan u jevanđeljima.
"Program ovog Patrijarha, program Srpske pravoslavne crkve – dok mnogi čitavom svetu žele da nametnu nemir, kada se povećava opasnost od najpogubnijeg opšteg rata, od svetske kataklizme – jeste mir i samo mir," ukazao je poglavar SPC-a.
'Dostojan'
Porfirije je ustoličen uz reči "dostojan" u tron Arhiepiskopa pećkih i patrijarha srpskih.
Ceremoniji je prisustvovao veliki broj monaha i sveštenika iz različitih eparhija SPC, među njima i mitropolit crnogorsko primorski Joanikije. Okupilo se i dosta građana iz redova srpske zajednice na Kosovu, te drugih zemalja iz regiona.
Od političara su došli predstavnici Srpske liste, a među uzvanicama je i princ Filip Karađorđević.
Srpska pravoslavna crkva i vernici 14. oktobra obeležavaju praznik Pokrov Presvete Bogorodice, koji je i hramovna slava manastira Pećka Patrijaršija.
Čin ustoličenja Patrijarha se obavlja godinu i osam meseci nakon što je izabran za čelnika SPC.
Patrijarh Porfirije je na Kosovo došao 12. oktobra, gde ga je dočekao Episkop raško-prizrenski Teodosije, te ostalo sveštenstvo i monaštvo Srpske pravoslavne crkve.
"Kad god dođemo ovde (na Kosovo) imamo dubinski doživljaj da smo se vratili sebi", poručio je u besedi iz Prizrena srpski patrijarh uoči ustoličenja.
Policija Kosova sa operativnim planom
Portparol Policije Kosova za region Peć Fadilj Gaši (Fadil Gashi) u izjavi za Radio Slobodna Evropa (RSE) kaže da je pripremljen operativni plan kako bi se osigurala bezbednost tokom čina ustoličenja Patrijarha Porfirija.
On je objasnio da je operativni plan stupio na snagu 12. oktobra a trajaće dok se ne završi čin ustoličenja.
"Regionalna direkcija (Peć) preduzela je sve mere bezbednosti oko ceremonije u Pećkoj Patrijaršiji", rekao je Gaši.
Zašto je važno ustoličenje u Pećkoj Patrijaršiji?
Čin hirotonisanja u manastiru iz XIII veka Pećka Patrijaršija na Kosovu je po tradiciji mesto gde srpski patrijarsi stupaju na dužnost.
U Pećkoj Patrijaršiji je ustoličen prvi Patrijarh obnovljene i ujedinjene Srpske pravoslavne crkve Dimitrije (Pavlović) 24. avgusta 1924. godine, a kasnije su u ustoličeni i njegovi naslednici na tronu Svetog Save.
"Osam vekova manastir Pećka Patrijaršija čuva svešteni tron u koji se uvode naslednici Svetog Save i sa koga arhiepiskopi i patrijarsi srpski upravljaju Srpskom pravoslavnom crkvom", saopšteno je iz SPC prošle nedelje, kada je najavljeno ustoličenje Patrijarha Porfirija u Pećkoj Patrijaršiji.
Šta je Patrijarh govorio o Kosovu?
Patrijarh Porfirije je februara 2021. godine, neposredno po stupanju na tron, rekao da će i njemu i Crkvi na prvom mestu biti "stradalni Srbi sa Kosova, koji žive u neraskidivom jedinstvu sa Srbima bilo gde na svetu."
"Mi smo u Kosovu i Kosovo je u nama", rekao je Porfirije, nakon ustoličenja na mesto patrijarha 19. februara u beogradskoj Sabornoj crkvi arhangela Mihaila.
U međuvremenu je u nekoliko navrata dolazio na Kosovo, a poslednji put je služio parastos na Gazimestanu, 28. juna 2022., povodom praznika SPC Vidovdana.
Svake godine na tom mestu obeležava se godišnjica Kosovskog boja iz 1389. godine, događaja koji je označio početak potpadanja srednjevekovne srpske države pod otomansku vlast. U modernoj istoriji, posebno tokom devedesetih godina dvadesetog veka, iskorišćen je u svrhu popularizacije srpske nacionalističke politike koja je pratila krvavi raspad Jugoslavije.
Ovog Vidovdana iz Gračanice, opštine sa većinskim srpskim stanovništvom kod Prištine, Porfirije je poručio da su srpski i albanski narod "bratski" jer žive zajedno na Kosovu.
"A siguran sam da i oni znaju, ukoliko veruju u Boga, jednoga Boga, da i knjige u koje najvećim delom veruju, na isto pozivaju. Pozivaju i podsećaju da samo u zajednici možemo biti na putu Božijem. Da smo svi jedni drugima potrebni i da je važno da to sami razumemo", rekao je tada patrijarh.
Zabrana za srpskog predstavnika, poruka kosovskog premijera
U međuvremenu je direktor Kancelarije za Kosovo Vlade Srbije Petar Petković naveo da mu je Ministarstvo spoljnih poslova zabranilo ulazak. Takvu odluku je nazvao "najskandaloznijom" jer je planirao da prisustvuje ustoličenju Patrijarha u Pećkoj Patrijaršiji.
Petković je naveo da mu u mejlu nije obrazloženo zašto mu je poseta zabranjena.
RSE nije uspeo da dobije odgovor nadležnog Ministarstva, ali je premijer Kosova Aljbin (Albin) Kurti 12. oktobra rekao da je po njemu važnije što je stigao patrijarh Porfirije, te da bi crkva trebala da deluje odvojeno od političara.
Ocenio je i da bi Srpska pravoslavna crkva na čelu sa patrijarhom Porfirijem trebala da se "distancira od Kremlja."
"Bilo bi dobro da srpski Patrijarh, poglavar Srpske pravoslavne crkve, osudi agresiju Rusije na Ukrajinu i na taj način doprinese miru i stabilnosti", zaključio je Kurti.
Kontroverzne poruke patrijarha
Patrijarh srpski Porfirije je septembra podržao otkazivanje Evroprajda (LGBT+ šetnje) u Beogradu i tim povodom je predvodio "litije", kojima su prisustvovale ekstremno desničarske grupe.
Na tim skupvima su, osim crkvenih simbola, isticani i simboli ruske invazije na Ukrajinu.
Takođe, Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori je 7. oktobra održala verski skup, moleban "za svetinju braka i očuvanje porodice" u znak protesta protiv održavanja prajda u toj zemlji. U proglasu, za učesnike je navedeno da se "izopačenim vrednostima koje propagiraju izruguju hrišćanskoj tradiciji, potkopavajući porodicu, narod i državu."
Konroverzni potez patrijarh Porfirije je povukao i godinu dana ranije, oktobra 2021, kada je najviše odlikovanje SPC orden Svetog Save dodelio Miloradu Vučeliću. Reć je o jednom od saradnika Slobodna Miloševića iz vremena prve polovine devedesetih, upamćenog kao čelnika RTS-a (Radio telelvizija Srbije) tada prepoznatljivog po ratno huškačkoj propagandi. Vučelić je je od 2017. na čelu dnevnika "Večernje novosti".
Najviši orden srpske crkve za Miloševićevog medijskog ratnog huškača
Tri godine nakon što je SPC, pre dolaska Porfirija na njeno čelo, uručila orden predsedniku Srbije Aleksandru Vučiću, on sam je septembra 2022. odlikovao mađarskog premijera, populistu, Viktora Orbana "zbog zasluga u odbrani hrišćanskih vrednosti." Mađarski premijer Orban je tada izjavio da je ponosan što mu je odlikovanje uručio hrišćanin, pravoslavac i Srbin.
U međuvremenu je septembra Eparhija novogračaničko-srednjezapadnoamerička SPC-a, kojoj je sedište u Čikagu, dodelila Orden "svetog vladike Mardarija" lideru Srpske radikalne stranke Vojislavu Šešelju.
To je Šešelju, koji je pravosnažnom presudom Haškog tribunala 2018. godine osuđen na 10 godina zatvora zbog poticanja progona, deportacije i prisilnog raseljavanja i premeštanja Hrvata u vojvođanskom selu Hrtkovci 1992, treće odličje neke eparhije Srpske pravoslavne crkve. Patrijarh se o ovome nije oglasio.
Odnos Porfirija i Vučića
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić se sastao sa Patrijarhom Porfirijem odmah nakon što je izabran za čelnika SPC-a, a glavna tema razgovora je bila Kosovo.
"Upoznao sam patrijarha sa faktičkom situacijom na Kosovu i Metohiji, i sa političkim činjenicama i političkim pregovorima koji nam predstoje, ili onim koje smo završili", rekao je tada Vučić.
Jedan sličan sastanak između Vučića i Patrijarha je održan i maja ove godine a na njemu je, osim o Kosovu, bilo reči i o ratu u Ukrajini.
Patrijarh je tada rekao da SPC, gde god da se nalazi, poštuje zakone koji važe u tim državama ali da je često žrtva medijskih manipulacija ljudi koji crkvu žele da zloupotrebe u geopolitičkim procesima.
"Hoće da nas prikažu da smo opredeljeni ovako ili onako, da smo nečija produžena ruka ili da imamo neke mračne planove", rekao je on.
Evropski parlament (EP) u Rezoluciji, kojom je u martu osudio napore Rusije da iskoristi etničke tenzije na Zapadnom Balkanu ", izrazio i zabrinutost zbog "pokušaja Pravoslavne crkve da promoviše Rusiju kao zaštitnicu tradicionalnih porodičnih vrednosti i ojača odnose između države i Crkve."
Srbija, Crna Gora i Bosna i Hercegovina, posebno u entitet Republika Srpska su zemlje koje su, prema oceni EP, podložne tom uticaju SPC.
