Crna Gora je izgubila grant od 41,2 miliona eura od Evropske unije(EU), u okviru Instrumenta pretpristupne finansijske podrške (IPA) namijenjenih za izgradnju obilaznice oko Budve u sklopu Jadransko-jonskog koridora, zbog nepotpune dokumentacije projekta.
Kako se navodi u ovogodišnjem Izvještaju Evropske komisije o napretku Crne Gore, poništen je investicioni grant "jer su se radovi na idejnom projektu na dionici budvanske obilaznice Jadransko-jonske brze ceste odvijali veoma sporo."
Kašnjenje je evidentirano i kod projekta koji je trebalo da poboljša smještajne kapacitete za migrante, a koje je finansirala Evropska unija.
Evropska komisija u Izvještaju konstatuje i kašnjenje pripreme projekta za izgradnju crnogorskog dijela Jonsko-jadranskog gasovoda.
Za gubitak granta odgovorne administrativne turbulencije
Profesorica Ekonomskog fakulteta i bivša ministarka za evropske integracije Gordana Đurović naglašava da su za te propuste odgovorne "turbulencije" u administrativnim strukturama države.
Svako ministarsto u okviru Vlade ima projektne organizacione jedinice namijenjene za IPA projekte.
"To zahtjeva stabilne strukture, iste, kvalifikovane ljude, obuke za njihov rad. Ali toga nema. Mnogi su nemotivisani, napustili administraciju, posebno u ključnim ministarstvima i sad nemamo kadra koji se bavi pripremom programiranja sredstava za pretpristupnu podršku", kaže profesorica Đurović.
Od promjene vlasti avgusta 2020. godine Crna Gora je promijenila dvije vlade, a aktuelna Dritana Abazovića funkcioniše u tehničkom mandatu. Promjene u vrhu izvršne vlasti pratile su široke kadrovske promjene u državnoj administraciji, zasnovane na partijskom zapošljavanu.
Šta kažu u Vladi?
Iz Ministarstva za evropske integracije podsjećaju da su pomenuta bespovratna sredstva odobrena 2019. godine.
Kako su naveli, početka kašnjenja u pripremi su uzrokovana pandemijom korone, pa je ovaj projekat označen kao srednjoročni prioritet.
"Sredstava nisu trajno otkazana, već je njihova dodjela trenutno odložena do ispunjavanja neophodnih preduslova i odluke Vlade da počne izgradnju ove dionice puta, što je jasno navedeno i u izvještaju na koji se pozivate", kaže nacionalni IPA koordinator Aleksandra Mašković za Radio Slobodna Evropa.
Ipak, u Izvještaju o napretku se navodi da je Evropska komisija otkazala investicioni grant od 41,2 miliona, pozivajući na ponovno apliciranje za ovaj projekat.
Inače, obilaznica oko Budve, koja je trebalo da se gradi u okviru izgradnje Jadransko-jonskog koridora, koja bi Crnu Goru povezala sa Hrvatskom, Bosnom i Hercegovinom i Albanijom, trebalo je da počne da se radi tokom 2021., saopštilo je ranije Ministarstvo saobraćaja.
Kasni i projekat za smještaj migranata
Crnoj Gori je na osnovu aplikacije iz 2018. Evropska unija opredijelila 400.000 eura za rekonstrukciju Karaule Božaj, na albansko-crnogorskoj granici, u blizini Podgorice.
Kako se navodi u ovogodišnjem Izvještaju Crna Gora nije završila taj projektat proširenja kapaciteta za prijem migranata.
Šefica kancelarije Međunarodne organizacije za migracije u Crnoj Gori Dušica Živković kaže za Radio Slobodna Evropa kaže da su neophodni veći kapaciteti za smještaj migranata, zbog kretanja u svijetu, uključujući rat u Ukrajini.
Odgovarajući na pitanje RSE zbog čega do sada nisu prošireni kapaciteti, Živković kaže da nije bilo koordinacije iako je bilo uslova:
"Svi smo doprinijeli da se izradi projekat, u saradnji sa delegacijom EU. Ne bih da definišem ko je zatajio. I sada dolazimo u situaciju kada ćemo imati pritisak od Evropske unije koja očekuje da Crna Gora prihvati veći broj izbjeglica i migranata."
Na mjestu gdje je planirana izgradnja novog objekta sada je kontejnersko naselje. Tu je i stara kasarna vojske, koju je trebalo srušiti i podići novu.
Na upit RSE iz Mininistarstva za evropske integracije su nas uputili na Ministarstvo unutrašnjih poslova, koje je bilo zaduženo za neophodnu dokumentaciju.
Kako nam je rečeno rokovi se nisu ispoštovali jer je došlo do "neslaganja između Glavnog projekta i Urbanističko-tehničkih uslova."
Iz Ministarstva unutrašnjih poslova odgovor nismo dobili.
Kasni se i sa Gasovodom
Izgradnja crnogorskog dijela Jonsko-jadranskog gasovoda je u ozbiljnom zakašnjenju, navodi Evropska komisija.
Kako navode u Izvještaju u Crnoj Gori je završen idejni projekat i okončana javna rasprava o uticaju na životnu sredinu.
"Napredak projekta zavisi od sposobnosti vlade da zaključi odgovarajuće javne konsultacije i postigne dogovor sa zainteresovanim opštinama o željenoj liniji gasovoda", navodi EK.
Riječ je o gasovodu koji je krak Transjadranskog gasovoda, za koji su zainteresovane Hrvatska i Bosna i Hercegovina a preko kojeg se Grčka i Italija snabdjevaju gasom iz Azerbejdžana.
Administrativna zapuštenost
Gubitak ili odgađanje ovako vrijednih projekta jasno pokazuje posledice administrativne zapuštenosti koja ima dugoročne efekte, ocjenjuje profesorica Đurović.
Kako kaže, to se već odražava i tek će se odraziti na gubljenje projekata zbog čega je neophodno da se taj kadar koji se bavi evropskim integracijama motiviše za rad.
"Oni se bore za evropske milione za našu infrastrukturu, kvalitetniju administraciju. Zato je neophodno prepoznati značaj tih ljudi."
Đurović pojašnjava da postoji mogućnost reapliciranja, ukoliko se dostigne zrelost projekta:
"Evropska komisija je do sada pokazala razmijevanje pa su dozvoljavali da se sredstva preusmjere na srodne projekte. Ukoliko se ne bude blagovremeno reagovalo novac će početi da se gubi."
Zašto je važna IPA?
Crna Gora koristi sredstva iz Instrumenta pretpristupne podrške od 2007. godine.
Od tada do 2013. godine Evropska komisija je dodijelila Crnoj Gori 245 miliona eura bespovratne finansijske podrške, a skoro 280 miliona eura za period od 2014. do 2020.
U prosjeku to je oko 37,5 miliona eura godišnje.
