Istraživanje o indeksu demokratije u Crnoj Gori za 2020. pokazuje paradoks da demokratski procesi nazaduju od 2012. godine, kada su počeli pregovori o ulasku u Evropsku uniju (EU), odnosno od kada su reforme intenzivnije.
Negativni trendovi najizraženiji su u oblastima političkih procesa, vladavine prava, ekonomije i medija, a najveći stepen demokratičnosti se mjeri u odnosu na nacionalne i vjerske manjine i obrazovanje, ključni su rezultati istraživanja koje je sproveo Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), za period, od obnove nezavisnosti Crne Gore 2006. do smjene vlasti na izborima u avgustu ove godine.
Na tim izborima je, nakon tri decenije, vlast izgubila Demokratska partija socijalista (DPS), predsjednika Mila Đukanovića. Pobijedila je tročlana koalicija predvođena listom "Za budućnost Crne Gore" u kojoj dominira prosrpski i proruski Demokratski front (DF). Sa druge dvije građanske koalicije, predvođene Aleksom Bečićem iz Demokrata i Dritanom Abazovićem iz Građanskog pokreta URA, osvojili su tijesnu većinu od 41 poslanika od 81 u crnogorskom parlamentu.
Abazović o promjeni vlasti
Iako je, prema riječima potpredsjednika Vlade Dritana Abazovića, trend demokratije u Crnoj Gori opadajući, on je kao pozitivan pomak naveo promjenu vlasti čime je okončan politički monopol DPS.
Abazović je, na predstavljanju online predstavljanju istraživanje, izneo da očekuje da kohabitacija nove Vlade i predsjednika države Mila Đukanovića, čiji mandat traje do 2023. godine, te Skupštine sa kontrolnom funkcijom, budu “dobar trening” za demokratske kapacitete Crne Gore.
“Da li će to izazvati određenu konfuziju i trzavice? Sigurno da hoće, ali je to blagotvorno za crnogorsko društvo”, rekao je Abazović i dodao da institucije moraju krenuti u odlučnu borbu protiv korupcije i organizovaniog kriminala, pokazati veći stepen transparentnosti i skinuti oznake tajnosti sa dokumenata uključujući i one o privatizacijama.
DPS o vezama Crkve i nove vlasti
Iz sada najače opozicione DPS-a ukazuju da se zbog bliskosti većeg dijela Vlade, uključujući u premijera Zdravka Krivokapića, sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC), stiče utisak da Vladom upravlja ta crkva.
“To državu vodi u opasnu zonu klerikalizacije. To je opasnost koju mi preoznajemo za dalje demokratske procese”, smatra poslanik DPS Andrija Nikolić.
Ako je nova vlast uistinu proevropska, ne može imati problem sa DPS-om čiji je ključni cilj članstvo u EU, smatraju u DPS.
“Ono gdje vidimo problem je da je karakter aktuene vlasti dominatno klerikalni”, kaže Nikolić, uz ocjenu da je većina biračke javnosti pokazala da je suštinski antizapadno orjentisana, a da nova Vlada pokušava da demonstrira prozapadni karakter.
O mafiji i Zakonu o religijskim slobodama
“Ova Vlada je možda više klerikalna nego što se vama sviđa, ali je mnogo manje mafijaška, što je meni važnije” kazao je poslanik vladajućeg Demokratskog fronta (DF) Slaven Radunović.
On smatra da je sukob bivše vlasti Đukanovićevog DPS sa SPC oko Zakona o slobodi vjeroispovjesti doprinio smjeni vlasti nakon tri decenije, a da je pobjedi opozicije veliki doprinos dala crkva „kroz želju da brani svoja prava”.
Direktorica “Politikon mreže” Jovana Marović kaže da Crnoj Gori ne treba ni crkvena, ni mafijaška, nego demokratska vlada:
“Sve ostalo, mimo tog demorkatskog okvira, će biti kažnjeno od strane građana koji su vidjeli da imaju glasanje na izborima kao moćno oružje u svojim rukama.”
Gdje su opšti interesi?
Predsjednik Skupštine Crne Gore Aleksa Bečić je podsjetio da mnoge analize i izvještaji ukazuju na stagnaciju crnogorskih institucija u primjeni demokratskih standarda, rekavši da će Skupština dati značajan doprinos u razvoju demokratije, jačanjem kontrolne i nadzorne funkcije:
“Možda najvažnija poruka koja je od ovog saziva parlamenta poslata jeste to što je već nekoliko predloga i inicijativa potpisano od strane predsjednika svih poslaničkih klubova, i vlasti i opozicije. Ta poruka glasi - spremni smo da svoje različite partijske interese podredimo višem cilju, zajedničkom interesu građana i države”, kazao je Bečić.
Istraživanje: Kakvo je raspoloženje građana?
Istraživanja CEDEM-a odmah nakon izbora pokazala su da 61 posto ispitanika želi da Crna Gora ostane nezavisna i na evroatlantskom putu, a da 80 posto građana ne dovodi u pitanje njen državni status.
Ti rezultati, kazao je autor Istraživanja, profesor Miloš Bešić, pokazuju da u Crnoj Gori više ne postoje prodjele po pitanju nezavisnosti i evropskog puta.
“Ali, plašim se nove podjele u Crnoj Gori, a to je na one za klerikalnu ili za sekularnu Crnu Goru, na crnogorsku ili srpsku Crnu Goru”, kazao je Bešić.
U dijelu koje se odnosi na medije, Istraživanje pokazuje da je stepen demokratičnosti niži nego prije četiri godine i da se konstantno smanjuje od 2012. godine.
“Najregresivniji trend je kada je riječ o otvorenosti medija, a nešto su manje razlike kada je riječ o njihovoj profesionalnosti, autonomiji i nezavisnosti”, navodi se u istraživanju.
Rezultati iz istraživanja CEDEM na liniji su i onoga što u svojim izvještajima o stepenu demokrtatije u Crnoj Gori navode i relevantne međunarodne organizacije.
Međunarodna istraživanja o Crnoj Gori
U izvještaju organizacije Fridom Haus za 2020.godinu, Crna Gora je izgubila status “djelimično konsolidovane demokratije” i “skliznula” u grupu tranzicionih odnosno, “hibridnih režima” u kojima su demokratske institucije slabe i u kojima postoje značajni izazovi u odbrani političkih prava i građanskih sloboda.
U izvještaju Evropske komisije za 2019. godinu navodi se da postoji izvjestan napredak u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala ali da i dalje nedostaju rezultati kada su u pitanju određene vrste organizovanog kriminala i korupcije na visokom nivou.
Navodi se da nema napretka ni u procesuiranju napada na novinare.
Stejt departmenta u izvještaju za 2019. godinu ističe da u Crnoj Gori ostaju značajna pitanja u vezi sa ljudskim pravima, neriješene napade na novinare i pritisak na medije, prijetnje nasiljem, zatim korupciju, trgovinu ljudima i zločine koji uključuju nasilje nad LGBTI osobama.
