Η πρόσφατη δήλωση του τούρκου υπουργού Μεταφορών, Αμπντουλκαντίρ Ουράλογλου περί επικείμενης σύναψης «συμφωνίας θαλάσσιας δικαιοδοσίας με τη συριακή διοίκηση», που ήρθε σε συνέχεια της επίσημης επίσκεψης του τούρκου ΥΠΕΞ στη Δαμασκό και της συνάντησής του με τον νέο ηγέτη της Συρίας, έδωσε σάρκα και οστά στα ανησυχητικά σενάρια που διακινούσαν φιλοκυβερνητικά τουρκικά ΜΜΕ και τα οποία «φωτογράφιζαν» την ανάγκη για μια τέτοια συμφωνία παρουσιάζοντας ως «οδηγό» το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Και παρά το ότι ο ίδιος ο Ουράλογλου φρόντισε να ανασκευάσει μερικώς τις δηλώσεις του, γεγονός είναι πως σε ολόκληρη την περιοχή έχει σημάνει συναγερμός από την εμφανή ροπή της Τουρκίας προς τη δημιουργία νέων τετελεσμένων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αθήνα και Λευκωσία βρίσκονται σε «ανοιχτή γραμμή» και με άλλα κράτη γειτονικά αλλά και με την ΕΕ από την οποία έχουν ζητήσει, μεταξύ άλλων, την εγκατάσταση ειδικού απεσταλμένου στην περιοχή την ώρα που, παράλληλα, έχουν αναζωπυρωθεί οι συζητήσεις για την ανάγκη οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με όλα τα κράτη που η Ελλάδα συνορεύει διά θαλάσσης – καθώς και για την επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. παρά το «αγκάθι» του τουρκικού casus belli στο Αιγαίο.
Εν αναμονή της επίσημης υποβολής προς την Κομισιόν, το πρώτο εξάμηνο του 2025, του επικαιροποιημένου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού που, όπως αποκάλυψαν «ΤΑ ΝΕΑ» (21/12/2024), θα αποτυπώνει τις δυνητικές θαλάσσιες ζώνες μας στο «μάξιμουμ» (200 ν.μ. υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ και στα 12 ν.μ. τα χωρικά ύδατα) και θα συμπεριλαμβάνει και την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία, μια καταγραφή των δυνατοτήτων και των εύλογων προσδοκιών της Αθήνας κρίνεται χρήσιμη καθώς πληθαίνουν οι ενδείξεις πως η περίοδος αυτή ενδείκνυται για κινήσεις προς την κατεύθυνση νέων συμφωνιών, παρά το ότι δεν συγκεντρώνουν όλες τις ίδιες πιθανότητες πραγματοποίησης.
Οπως για παράδειγμα, η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Τουρκία για την οποία τόσο ο έλληνας ΥΠΕΞ όσο και ο Πρωθυπουργός έχουν δηλώσει πως δεν έχει βρεθεί μέχρι στιγμής κοινό πλαίσιο συζήτησης. Η χώρα μας έχει, προσώρας, συνάψει την ελληνοϊταλική συμφωνία ΑΟΖ της 9ης Ιουνίου του 2020 και δύο μήνες μετά, στις 6 Αυγούστου του 2020, την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία ΑΟΖ, που όμως είναι μερική, με την ολοκλήρωσή της να κρίνεται κομβικής σημασίας καθώς θα επικύρωνε την ΑΟΖ του Καστελλόριζου, αναγνωρίζοντας και τα όρια της κυπριακής ΑΟΖ.
Αμέσως μετά, στο τέλος Αυγούστου 2020, ακολούθησε η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης «προς δυσμάς» από τα 6 στα 12 ν.μ., η οποία τέθηκε σε εφαρμογή στις 27 Δεκεμβρίου του 2020 φτάνοντας τα χωρικά μας ύδατα μέχρι και το ακρωτήριο Ταίναρο. Είχε, βεβαίως, προηγηθεί, η σύναψη του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου το φθινόπωρο του 2019 που έθεσε – και τότε – σε εγρήγορση τα αντανακλαστικά της ελληνικής διπλωματίας, ωθώντας την στην επίσπευση συμφωνιών που εκκρεμούσαν για δεκαετίες.
Με την Αίγυπτο. Βάσει των έως τώρα δεδομένων, πιο κοντά σε συμφωνία για ΑΟΖ η Ελλάδα θα μπορούσε να βρεθεί αρχικά με την Αίγυπτο, όσον αφορά την επέκταση της ήδη υπάρχουσας συμφωνίας του 2020, ζήτημα που δεν αποκλείεται να τεθεί επί τάπητος στην τριμερή συνάντηση τον Ιανουάριο με την Κύπρο στο Κάιρο. Πολύ κοντά σε σύναψη συμφωνίας για ΑΟΖ μπορεί να φτάσει σχετικά σύντομα η Ελλάδα και με την Αλβανία με την οποία υφίσταται συμφωνία διευθέτησης ήδη από το 2009, η οποία όμως δεν επικυρώθηκε από την Αλβανία.
Σύμφωνα με πληροφορίες, από τα Τίρανα αναμένεται εντός των πρώτων μηνών του νέου έτους το «ξεπάγωμα» των διαδικασιών που είχαν εκκινήσει τον Οκτώβριο του 2020 επί Νίκου Δένδια, όταν οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει να υποβάλουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης τη διαφορά τους σε σχέση με την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Ηδη διεξάγονται σχετικές συζητήσεις ενώ ο αλβανός πρόεδρος αναμένεται να εξουσιοδοτήσει από πλευράς Τιράνων την εκκίνηση των προπαρασκευαστικών διαβουλεύσεων.
Οπως τονίζουν αλβανικές πηγές, «το επιθυμούμε και το περιμένουμε». Οσο για την οριοθέτηση ελληνοκυπριακής ΑΟΖ, πηγές από τη Λευκωσία τονίζουν πως το λάθος έγινε το 2003, καθώς, όπως σημειώνουν, αν όταν η Κύπρος ανακήρυσσε την ΑΟΖ της υπογραφόταν παράλληλα και συμφωνία ελληνοκυπριακής ΑΟΖ, τότε το τουρκολιβυκό μνημόνιο το 2019 «θα είχε έρθει δεύτερο».
Μια επιπλέον εκκρεμότητα θεωρείται και η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ν.μ., θέμα για το οποίο προσφάτως ο Γιώργος Γεραπετρίτης είχε δηλώσει πως «εάν μια κυβέρνηση μπορεί να το πράξει, είναι η παρούσα», αναφέροντας πως θα το πράξει «όταν οι καιροί το απαιτήσουν».
ΑΟΖ – Εκτείνεται μόνο μέχρι 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης παρέχοντας στην παράκτια χώρα κυριαρχικά δικαιώματα σε οικονομικούς πόρους στο νερό, στον βυθό και το υπέδαφος. Παρέχει το δικαίωμα παραγωγής ενέργειας απο τον άνεμο, από τη θάλασσα καθώς και το δικαίωμα κατασκευής νησίδων και άλλων τεχνητών κατασκευών. Επίσης, παρέχει δικαιοδοσία σε σχέση με την προστασία και τη διαφύλαξη φυσικών πόρων και θαλασσίου περιβάλλοντος. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα που έχει γεωφυσικό προσανατολισμό, η ΑΟΖ έχει προσανατολισμό οικονομικό και παρέχει μόνο κυριαρχικά δκαιώματα και δικαιοδοσία για την προστασία αυτών των δικαιωμάτων.
