„რამდენი სისხლი უნდა დაიღვაროს, რომ მფარველი ხელი დაგვაფარო?.. მითხარი, ევროპა, გვითხარი: კიდევ რამდენი მსხვერპლი უნდა გავიღოთ, რომ ჩვენს სიყვარულში დაგარწმუნოთ?“ - ეს ნაწყვეტია გერმანიაში მცხოვრები ქართველი მწერლის, ნინო ხარატიშვილის გახმაურებული წერილიდან, რომელიც გამოქვეყნდა გერმანულ გამოცემა Frankfurter Allgemeine-ში დეკემბრის დასაწყისში, სწორედ იმ დღეებში, როცა სპეცრაზმი რუსთაველზე პროევროპული აქციის მონაწილეებს არბევდა.
ნინო ხარატიშვილი აქციების დაწყების დღიდანვე მწვავედ ეხმაურებოდა საქართველოში განვითარებულ მოვლენებს - ის რადიო თავისუფლებასთან ამ ინტერვიუშიც შენიშნავს, რომ მისთვის დღეს წარმოუდგენელია სახლში ჯდომა და წიგნების წერა, როცა სასწორზე ქვეყნის მომავალი დევს.
ამბობს, რომ ხმაური, რომლითაც ევროპის ყურადღებას ვიქცევთ, არ უნდა გაჩერდეს და იმედი აქვს, რომ საქართველო არასდროს გახდება არც რუსეთი და არც ბელარუსი, რადგან ქართველ ხალხს არ ეშინია.
რადიო თავისუფლება: ნინო, დიდი მადლობა ინტერვიუსთვის - თვალს ვადევნებთ, რომ საქართველოში მიმდინარე პროტესტს აქტიურად ეხმაურებით და ამ ბრძოლაზე ლაპარაკობთ ყველა შესაძლო პლატფორმაზე. როგორ ხართ, რა განცდას გიტოვებთ ის, რაც ბოლო ოც დღეზე მეტია საქართველოში ხდება?
ნინო ხარატიშვილი: ჩვენი, შორს მყოფების განწყობაც, ვინც ღელავს იმაზე, რაც დღეს ხდება, დიდად არ განსხვავდება და იგივე პრობლემებით ვართ სულშეხუთულები. თუმცა, რაც ძალიან მახარებს, ბერლინში მყოფი ემიგრანტები ძალიან ვაქტიურობთ, აქციებია, სოლიდარობის ბევრი აქცია იგეგმება. გუშინაც იყო შეხვედრა, რომელსაც ბუნდესტაგის წარმომადგენელიც ესწრებოდა და იქ ძალიან ბევრი ადამიანი მოვიდა, ვისაც კარგად ესმის, რა დევს დღეს სასწორზე, რამდენი რამ გვაქვს დასაკარგი და რის გადარჩენაზეა ლაპარაკი დღეს. გუშინაც, პირველი, რაც მკითხეს, ეს იყო, რომ ბოლო დროს ძალიან ხშირად აქტიურობთ, გხედავთ ქუჩაში, აქციებზე და რატომო. მე ვუპასუხე, რომ არ ვიცი, დღეს სხვა რა ალტერნატივა არსებობს. რატომ უნდა ვიჯდე სახლში? ან როგორ უნდა ვწერო წიგნები. მართლა არ მესმის, როგორ შეიძლება არ იყო გარეთ და არ აპროტესტებდე ამ ყველაფერს.
რადიო თავისუფლება: როგორ ჩანს ევროპიდან ეს უწყვეტი პროტესტი, რომელსაც, ფაქტობრივად, არ ჰყავს ორგანიზატორები და ლიდერები და ის მაინც არ წყდება და სულ იცვლის ფორმას. რაზე გეფიქრებათ, როცა უყურებთ რუსთაველზე განვითარებული მოვლენების კადრებს?
ნინო ხარატიშვილი: ძალიან ურთიერთგამომრიცხავი ემოციები მაქვს - ერთი მხრივ, ვუყურებ სახელმწიფოს აბსოლუტურად სახის დაკარგვას, ტირანულ ქმნილებად ქცევას, ავტოკრატიულ და საბჭოთა კავშირის სტრუქტურების დაბრუნებას, გვამის თუ ზომბის გაცოცხლებას, რასაც მე საბჭოთა კავშირს ვეძახი და, მეორე მხრივ, ვხედავ ახალი საზოგადოების, ახალი ცნობიერების, ახალი ძალის და ახალი თავისუფლების, ახალი ფასეულობების გარშემო გაერთიანებულ ადამიანებს - არა მხოლოდ ახალგაზრდებს და ეს სიამაყით მავსებს.
Მერე ვფიქრდები, რა აბსურდია, Რა მაქვს საამაყო-მეთქი, მაგრამ ფაქტია, რომ ახლა ასეთი ურთიერთგამომრიცხავი ემოციები მაქვს.
რადიო თავისუფლება: ამ პროტესტს პირველი დღეებიდანვე ეხმიანებოდით და გულშემატკივრობდით და მანამდეც, „აგენტების კანონის“ მიღების დღეებშიც გქონდათ მწვავე გამოხმაურებები. ელოდით, რომ საქმე აქამდე მივიდოდა?
ნინო ხარატიშვილი: ყველაზე საშიში, რაც ამ პროცესში იყო ჩემთვის, ეს არის ტემპი - რა სისწრაფით ცდილობდნენ ამ კანონის მიღებას და სხვა დანარჩენ ნაბიჯებს რა მოკლე დროში დგამდნენ.
მე არასოდეს ვიზიარებდი იმ აზრს, რომ „ ქართული ოცნება“ პროევროპული პარტია იყო, თუმცა, რა თქმა უნდა, ის, რაც ბოლო წელს ხდება, მაინც წარმოუდგენელი და დაუჯერებელია. რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ და ამ კონტექსტში, საქართველოს დუმილის ფონზე, ასევე, რუსეთის ძალიან ბევრი მოქალაქისთვის კარის გაღების ფონზე, ალბათ შეგვეძლო ამ ყველაფრის პროლოგი იქამდეც დაგვენახა, მაგრამ პროლოგი ერთია და ამ სიუჟეტის ასე უსწრაფესად განვითარება - მეორე, რომელიც მართლა ნამდვილად ძალიან მოულოდნელი იყო.
რადიო თავისუფლება: ნინო, რა არის ის, რაც ამ მოვლენების შემყურეს, ყველაზე მეტად გაშინებთ თუ გაბრაზებთ და რის გამოც არ ხართ ჩუმად.
ნინო ხარატიშვილი: პირველ რიგში და ყველაზე მთავარი, მაინც მგონია ის, რომ საქართველომ, პოსტსაბჭოთა ქვეყნებიდან აქამდე მოსასვლელად გაიარა ყველაზე მძიმე გზა. ძალიან დიდი საფასური გადავიხადეთ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ და ყოველი მილიმეტრი დამოუკიდებლობისკენ, თავისუფლებისკენ, ევროპული ფასეულობისკენ სწრაფვის, ყველანაირი პროგრესი, რასაც მივაღწიეთ, მოვიპოვეთ ძალიან რთულად. ბევრი დანაკლისის ფასად, სისხლის დაღვრით და უამრავი ადამიანის სიცოცხლის შეწირვით.
და ამ ყველაფრის შემდეგ, დღეს მომსწრეები ვხდებით იმისა, რომ მმართველი პარტიის ხელით ამ ყველაფერს, რისთვისაც მიგვიღწევია, ვაგროვებთ და ნაგავსაყრელზე ვყრით - ანუ ხელახლა ვკლავთ იმ ადამიანებს, ვინც ამ ბრძოლას,სხვადასხვა დროს შეეწირნენ და უარს ვამბობთ ნორმალურ, პროგრესულ მომავალზე. რატომ? იმიტომ, რომ ერთმა ადამიანმა გადაწყვიტა ასე? რომ მის პირად ინტერესებს უნდა დაუკავშიროთ მთლიანად ამ ქვეყნის მომავალი?ეს ბოსტანია თუ რა ხდება? ჩემთვის ეს დაუშვებელია.
კი, ვიცით, რა ძალა დგას ამ ყველაფრის უკან, მაგრამ რაც უნდა ვიძახოთ რუსეთი, ისიც ხომ ვიცით, რომ ეს ხდება ჩვენივე ხელით, „ქართული ოცნების“ ხელით. როგორ უნდა გავჩუმდეთ და არ ვიყოთ ქუჩაში?
რადიო თავისუფლება: ამ ბრძოლის ისტორია თქვენ საკმაოდ მწვავე წერილით შეახსენეთ ევროპას, რომელიც Frankfurter Allgemeine-ში დაიბეჭდა სათაურით „ევროპა, ჩვენ შენ გვჭირდები“ და იქ წერდით ასეთ რამესაც:
„რამდენი სისხლი უნდა დაიღვაროს, რომ მფარველი ხელი დაგვაფარო? როდემდე უნდა არწმუნო თავი, მე არ ვაწარმოებ ომებსო და როდის მიხვდები, რომ ომი მხოლოდ სხვაგან გადაიტანე? გვითხარი: კიდევ რამდენი მსხვერპლი უნდა გავიღოთ, რომ ჩვენს სიყვარულში დაგარწმუნოთ?“
რატომ მისწერეთ ასეთი წერილი ევროპას, რამ გაგიჩინათ ეს განცდა, რაზეც ამ ვრცელ წერილშია საუბარი?
ნინო ხარატიშვილი: მომინდა, რომ ეს კითხვა დამესვა მათთვის. მე მესმის, რომ ევროკავშირი ბევრი ქვეყნის კონგლომერატია, არაერთი რეზოლუციაა გასავლელი, ბევრი ბიუროკრატიული პროცესებია, რომ, მაგალითად, უნგრეთი, არ დაეთანხმება სანქციების დაწესებას და ა.შ. მაგრამ მაინც დარწმუნებული ვარ, რომ ასეთი კრიზისულ მდგომარეობაშიც არსებობს რაღაც გამონაკლისების დაშვების შესაძლებლობა.
ევროპასთან მიმართებით, სულ მახსენდება ერთი მაგალითი - ყოფილი იუგოსლავიის ომების პერიოდში, სრებრენიცის ტრაგედიის დროს, სადაც, ფაქტობრივად, გენოციდი მოაწყვეს და ეს ხდებოდა აგვისტოში, როგორ იყო წასული დასასვენებლად ყველა, როგორ რეკავდა სხვადასხვა ინსტანციებში ის ჰოლანდიელი გენერალი, რომელსაც ჰქონდა ამდენი ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენის პასუხისმგებლობა და ვერავის უკავშირდებოდა, რადგან ყველა შვებულებაში იყო.
როცა უკრაინის ომი დაიწყო, მაშინაც დავწერე მე წერილი და ახლაც, როცა ეს მოვლენები წამოგვეწია, ისევ მახსენდება ევროკავშირის ეს ფატალური შეცდომა. მე ვფიქრობ, რომ ევროპაში ცხოვრების ერთ-ერთი დიდი ფასეულობა ისიც არის, რომ აქ კონსტრუქციული კრიტიკა მნიშვნელოვანია, დაშვებულია და სასურველია. ამიტომ დავწერე ეს წერილი და იმედია, ამ ცოტა პროვოკაციულ წერილში ჩემს ემოციურ ტონს არავინ მიწყენს და გამიგებენ. ასეც მოხდა, რადგან ძალიან ბევრი ადამიანი გამომეხმაურა უკვე. მე ვფიქრობ, რომ ეს კითხვები ხშირად უნდა დავუსვათ ევროპას ყველგან, სადაც ხმა მიგვიწვდება - პროცესები უნდა დაჩქარდეს. ჩვენ სულს ვღაფავთ და დღეს რეალური დახმარება გვჭირდება და არა მხოლოდ იმედი და მარტო კეთილი სიტყვები და სურვილები.
რადიო თავისუფლება: თქვენ გარშემო საქართველოში მიმდინარე პროცესებს როგორ აღიქვამენ? გვყავს გულშემატკივრები?
ნინო ხარატიშვილი: მე მგონი, რომ კი და იმისთვის, რომ ეს ყურადღება არ მოდუნდეს, ჩვენც ბევრს ვხმაურობთ. თუმცა, არსებობს საშიშროება, რომ ეს ყველაფერი რაღაც უკანა ფონად და შიშინად იქცეს, რადგან, სამწუხაროდ, ადამიანები ყველაფერს ვეგუებით და უკრაინის ომიც ამის დასტურია.
მახარებს, რომ სოლიდარობა მაინც იგრძნობა და ჩვენი დახმარების სურვილიც.
რადიო თავისუფლება: ამ „ხმაურის“ ნაწილია გერმანიის სხვადასხვა თეატრების მსახიობების ერთგვარი აქცია-პერფორმანსიც, სადაც ისინი საქართველოს სოლიდარობის ნიშნად თქვენი ახალი პიესიდან წაიკითხავენ ნაწყვეტს? და როგორც ვიცი, ეს ტექსტიც დღევანდელ მოვლენებს ეხმაურება.
ნინო ხარატიშვილი: კი, თუმცა ეს უფრო ხელოვანების, კერძოდ კი, თეატრების სოლიდარობის აქციაა. ეს ჩემი სფეროა და მე ძალიან ვარ შეძრწუნებული იმ ფაქტით, რომ დღეს, საქართველოში ძალიან ბევრი ხელოვანია ბრძოლის წინა ხაზზე, ვინც სცემეს, დაიჭირეს და ა.შ. თეატრები გაფიცულია. მინდოდა მეც გამომეხატა ამ სფეროსთვის მხარდაჭერა - ერთი პატარა კენჭი გადავაგდე და დიდ ლოდად იქცა, თავიდან ეს აქცია სამი თეატრით დავიწყეთ და ახლა ზარები არ წყდება, ყველას უნდა მასში ჩართვა. მესმის, რომ ეს სოლიდარობის აქტია და ბევრს არაფერს ცვლის, მაგრამ თავისთავად ევროპის მხრიდან გამოხატული ყველანაირი თანადგომა, მაინც ძალიან მნიშვნელოვანი მგონია.
შეიძლება სიტყვას არ შეუძლია რამე გააჩეროს, მაგრამ მჯერა იმის, რომ სიტყვას რაღაცების შეცვლის ძალა აქვს.
რადიო თავისუფლება: ხშირად ავლებთ ხოლმე პარალელს რუსეთთან, ბელარუსთან? თითქოს ყველაფერი, რაც იქ ხდებოდა, ახლა ჩვენთანაც ძალიან ახლოსაა და ზოგი რამ უკვე რეალობაცაა.
ნინო ხარატიშვილი: სხვათა შორის, ამ კითხვას ხშირად მისვამენ აქაც - საქართველო მომავალი ბელარუსიაო? და იცით, არა. ჩვენ ვერ ვიქნებით ბელარუსი და ყველაზე მეტად მაიმედებს ის ფაქტი, რომ ამდენი ადამიანი სცემეს, დააკავეს, შეაშინეს, სახლებში შეუვარდნენ, მაგრამ მეორე დღეს მაინც ქუჩაში დგანან და იუმორით აფასებენ ამ მოვლენებს - არ ეშინიათ. ეს განსხვავებაა ჩვენსა და რუსეთს თუ ბელარუსს შორის. იქ ადამიანები ვეღარ ბედავენ პროტესტს. ჩვენთანაც არის, ცხადია, ამ შიშის გაჩენის მცდელობა ახლა, მაგრამ საპირწონედ მათ ხვდებათ სიცილი, იუმორი, სილაღე და კრეატიულობა, ფანტაზია.
მე პირადად აღფრთოვანებული ვარ ამ თავისუფლების გრადუსით, ამ რაღაცნაირი გახსნილობით და უშიშრობით და ეს მაძლევს კიდევ იმედს, რომ ჩვენ ვერ ვიქნებით და არ ვიქნებით ბელარუსი. თუმც კი, ის, რომ არ გვეშინია, არ ნიშნავს იმას, რომ ფრთხილად არ უნდა ვიყოთ, რადგან ამათი მხრიდან ყველაფერია მოსალოდნელი.
