Δύο πράγματα έμαθε η Τερέζα Aνζίνιο από τη θητεία της ως καθηγήτριας δικαίου, στη συνέχεια ως υπουργού Δικαιοσύνης και μετά ως αναπληρώτριας διαμεσολαβήτριας της Πορτογαλίας. Πρώτον, ότι οι νομικές έννοιες χωρίς την πρακτική τους πλευρά είναι κενές. Δεύτερον, ότι πρέπει να επικεντρώνεσαι στη δικαιοσύνη με την ευρύτερη δυνατή έννοια. «Ο,τι περιλαμβάνεται στη νομοθεσία δεν είναι κατ’ ανάγκη δίκαιο και ό,τι είναι δίκαιο δεν περιλαμβάνεται ασφαλώς κατ’ ανάγκη στη νομοθεσία», είπε σε μια παλαιότερη συνέντευξή της στο Euronews.
Από χθες, η 50χρονη Ανζίνιο είναι η νέα διαμεσολαβήτρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πρόκειται για ένα πόστο που έρχεται συχνά σε σύγκρουση με τις εθνικές κυβερνήσεις, αφού η αποστολή του είναι ο έλεγχος της λειτουργίας των θεσμών. Η απερχόμενη ombudsman για παράδειγμα, η ιρλανδή Εμιλι Ο’ Ράιλι, μπήκε δύο φορές στο μάτι της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η πρώτη ήταν τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν δημοσίευσε τα συμπεράσματά της για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου. Η Frontex θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσον ήρθε η ώρα να τερματίσει, να αποσύρει ή να αναστείλει τις δραστηριότητές στην Ελλάδα, τόνιζε. «Και όλοι πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ένα σκάφος που τόσο προφανώς χρειαζόταν βοήθεια δεν την έλαβε ποτέ, παρά το γεγονός ότι ένας οργανισμός της ΕΕ, οι Αρχές δύο κρατών-μελών, η κοινωνία των πολιτών και ιδιωτικά πλοία γνώριζαν την ύπαρξή του».
Η δεύτερη φορά ήταν τον περασμένο Αύγουστο, όταν η Ο’ Ράιλι ξεκίνησε έρευνα για τον τρόπο που η Επιτροπή χειρίστηκε τα αιτήματα ενημέρωσης για τη διαμονή της προέδρου της στο σπίτι του Κυριάκου Μητσοτάκη στα Χανιά, το καλοκαίρι του 2023. Στο πόρισμά της, που δημοσιοποιήθηκε πριν από είκοσι ημέρες, η Συνήγορος κατηγόρησε την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για σύγκρουση συμφερόντων και κακοδιαχείριση, καθώς όχι απλώς δέχθηκε φιλοξενία, αλλά αρνήθηκε και να συνεργαστεί με όποιους της ζήτησαν να χορηγήσει πληροφορίες για το ταξίδι της αυτό, παρά την υποχρέωσή της για διαφάνεια.
Αυτή η διαφάνεια, και εν τη απουσία της η υποχρέωση για λογοδοσία, είναι τα κλειδιά για τη λειτουργία οποιουδήποτε οργάνου, πολύ περισσότερο μάλιστα ενός οργάνου που διοικεί ολόκληρη την Ευρώπη. Η πρόεδρος της Κομισιόν δεν τα πηγαίνει καλά στον τομέα αυτόν: επί έξι μήνες αρνιόταν να συνεργαστεί με τη Συνήγορο για το ταξίδι της στα Χανιά. Η Ο’ Ράιλι επέμεινε μέχρι τέλους, προφανώς επειδή πιστεύει ότι η δικαιοσύνη δεν είναι μια στενά νομική έννοια. Και είναι ευτύχημα ότι, αντίθετα με ορισμένους από τους πέντε ανθυποψηφίους της, η διάδοχός της φαίνεται να ανήκει στην ίδια σχολή.
Συμβαίνει ό,τι και με τον Τραμπ: η μοναδική συνταγή για την απόκρουση του αυταρχισμού και την αντιμετώπιση του λαϊκισμού είναι η διεκδίκηση με όλα τα μέσα της αλήθειας. Εστω κι αν αυτοί που την κακοποιούν βρίσκονται συχνά στο απυρόβλητο.
