Predsjednik Crne Gore Jakov Milatović uputiće zahtjev NATO Kancelariji za bezbjednost da izvrši inspekcijsku kontrolu rada Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) potvrđeno je Radiju Slobodna Evropa (RSE) iz Milatovićevog kabineta.
Razlog je imenovanje Ivice Janovića za v.d. direktora ANB od 12. decembra koji je usvojila Vlada na predlog premijera Milojka Spajića.
Janović je privatni preduzetnik iz Budve koji je završio Višu pomorsku školu, nikad nije radio u državnim organima i nema iskustva u sektoru bezbjednosti.
Bavi se turizmom i građevinom.
Predsjednik Milatović i premijer Spajić su od početka godine u stalnom političkom sukobu.
Šta od NATO-a traži Milatović?
NATO kancelarija bi, prema inicijativi predsjednika Milatovića, trebalo da provjeri da li je obavljena adekvatna bezbjednosna procjena za rad u ANB s obzirom da direktor ima pristup svim tajnim podacima.
Uz to očekuju da se provjeri da li je Janović bio povezan sa takozvanim bezbjednosno interesantnim licima.
NATO Kancelarija za bezbjednost je zadužena za bezbjednost Alijanse, uključujući kontraobaveštajne poslove, otkrivanje unutrašnjih pretnji i zaštitu integriteta informacija i mreže.
Milatović je dan nakon postavljenja Janovića za šefa tajne policije oštro reagovao.
On je ocijenio da Janović nema nikakvog iskustva u bezbjednosnom sektoru, da je u rođačko kumovskim odnosima sa čelnicima Pokreta Evropa sad (PES) premijera Milojka Spajića.
Njegov izbor je ocijenio udarom na nacionalnu bezbjednost Crne Gore.
Šta je odgovorio Spajić?
Odgovarajući Milatoviću, Spajić je ustvrdio da Janović upravo zato što je pomorac ima profesionalne reference.
"Klanovi su koristili barsku i kotorsku luku za uvoz kokaina. Naši ljudi su na brodovima bili kuriri i organizatori, imali smo i cigarete kroz luke i mnogo druge nesrećne priče. Neko (Janović) ko ima bekgraund iz te sfere, puno će doprinijeti u razumijevanju rizika u toj oblasti", rekao je Spajić u intervjuu za Tv Adria.
Po zakonu, ANB se bavi "zaštitom Ustava, pravnog poretka, nezavisnosti, suvereniteta, teritorijalnog integriteta i bezbjednosti Crne Gore.
Spajić je dodao da su na izbor Janovića pozitivno reagovali 'ljudi iz bezbjednosnog sektora i međunarodni partneri', ne precizirajući na koje subjekte misli.
U reagovanju na ovo objašnjenje Milatović je najavio da će preduzeti korake povodom 'udara na nacionalnu bezbjednost'.
I nevladina organizacija Institut alternativa je pozvala premijera da saopšti razloge imenovanja Janovića za šefa ANB:
"Predsjednik Vlade je dužan da obrazloži predlog imenovanja v.d. direktora ANB, imajući u vidu da je, prema medijskim navodima, riječ o osobi bez formalnog obrazovanja i profesionalnog iskustva iz oblasti bezbjednosti."
Osim profesionalnih referenci Milatović je problematizovao i državljanstvo Janovića.
"Poslovi nacionalne bezbjednosti ne smiju biti prepušteni licima koja su državljani stranih država. Pozivamo nadležne organe da utvrde da li je u ovom slučaju rukovođenje ANB-om dato licu koje ne ispunjava zakonske uslove", naveo je Milatović u saopštenju.
Nezvanične informacije, da je Janović osim crnogorskog donedavno imao i hrvatsko državljanstvo, iz Vlade nisu ni potvrđene ni demantovane.
Šta kaže Zakon?
Po Zakonu o ANB radni odnos u Agenciji ne može zasnovati lice koje ima državljanstvo druge države.
Agencija je dužna da sprovede bezbjednosne provjere kandidata.
Uz to, lice koje se zaposli u Agenciji je dužno da položi posebni - stručni ispit u roku od godinu dana, u skladu sa Zakonom o državnim službenicima i namještenicima.
Taj Zakon propisuje da se za starješinu organa, može imenovati lice koje ima završen fakultet (nivo kvalifikacije VII1), najmanje tri godine iskustva na poslovima rukovođenja ili pet na drugim poslovima, objašnjava advokat Veselin Radulović.
"Sporno je što imenovano lice ne može steći uslov da polaže stručni ispit za godinu dana jer je potrebno da ima radnog iskustva u poslu za koji polaže", kaže za RSE Radulović.
On smatra da je sporno i što Janović nema iskustvo u bezbjednosnom sektoru:
"To je nastavak prakse, da se na svim ključnim pozicijama u državi imenuju ljudi na osnovu političke trgovine, dogovora, a ne na osnovu kvalifikacija i procjene da li može doprinijeti da ta služba kojom rukovodi bude profesionalnija."
Po Zakonu, predlog za imenovanje direktora Agencije Vlada dostavlja Skupštini radi davanja mišljenja, koje nije obavezujuće za Vladu.
A da se premijer Spajić i novoimenovani direktor ANB Janović saslušaju pred Odborom za odbranu i bezbjednost crnogorske Skupštine zahtijevaju dva člana tog Odbora.
Kako su naveli, neophodno je utvrditi da li je izbor Janovića baziran na profesionalnim kvalifikacijama i iskustvu, ili na političkim interesima.
Premijer Spajić je iskoristio zakonsku mogućnost da za vršioca dužnosti imenuje Janovića na period do šest mjeseci, jer je prethodni direktor dao ostavku.
Prethodni šef ANB Boris Milić je podnio ostavku iz, kako je naveo, ličnih razloga.
Istog dana Janović je imenovan na njegovo mjesto.
Za četiri i po godine pet direktora ANB
Od promjene vlasti u Crnoj Gori avgusta 2020. na čelo ANB je promijenjeno čak pet direktora. .
Dugogodišnjeg šefa ANB Dejana Peruničića iz vremena vlasti Demokratske partije socijalista, zamijenio je 2021. advokat Dejan Vukšić na predlog tadašnjeg premijera Zdravka Krivokapića.
Bio je vršilac dužnosti šest mjeseci nakon čega je izabran na pun mandat od pet godina u junu 2021. U februaru 2022. pala je Krivokapićeva Vlada, a Vukšić je razriješen tri mjeseca kasnije.
Krivokapićev nasljednik na mjestu premijera Dritan Abazović izabrao je Sava Kenteru za privremenog direktora ANB na šest mjeseci. Međutim, on je na inicijativu Abazovića smijenjen nakon četiri mjeseca.
Abazović je potom, za direktora ANB, imenovao Borisa Milića, prvo na šest mjeseci a potom od maja prošle godine na puni mandat od pet godina.
Milić je na toj funkciji ostao 19 mjeseci, do 12. decembra kada je podnio ostavku, koju je Spajić prihvatio, a potom izabrao Ivicu Janovića kao novog v.d. direktora.
