Srpski zvaničnici instalirali su špijunski softver na telefone desetina novinara i aktivista, navodi Amnesty International u izvještaju objavljenom 16. decembra, pozivajući se na digitalne forenzičke dokaze i svedočenja aktivista koji su rekli da su bili hakovani posljednjih meseci.
U dva slučaja za otključavanje telefona korišten je softver koji je obezbjedila izraelska firma za nadzor Cellebrite DI Ltd, navodi se u izvještaju.
Srpski špijunski program, koji je Amnesty nazvala "NoviSpy", snimio je tajne fotografije mobilnih uređaja, kopirao kontakte i otpremio ih na server koji kontroliše vlada, navodi se u izvještaju.
"U nekoliko slučajeva, aktivisti i novinari prijavili su znake sumnjive aktivnosti na svojim mobilnim telefonima ubrzo nakon razgovora sa srpskim policijskim i bezbjednosnim organima", saopštio je Amnesty.
Bezbjednosno-informativna agencija (BIA) saopštila je 16. decembra da radi isključivo u skladu sa zakonima Srbije, te da nisu u stanju da komentarišu "besmislene navode" iz izvještaja.
"BIA može samo da konstatuje da trivijalni senzacionalizam njegovog sadržaja ukazuje na svrhu Amnesty International koja se ogleda u radu za interese pojedinih agencija i grupa za pritisak", saopšteno je u ponedeljak, nakon objavljivanja izvještaja organizacije Amnesty International.
Ministarstvo unutrašnjih poslova i Ministarstvo spoljnih poslova nisu odgovorili na zahtjeve Amnestya za komentar, upućene 12. decembra.
Cellebrite proizvode naširoko koriste agencije za provođenje zakona, uključujući FBI, za otključavanje pametnih telefona i pretraživanje dokaza na njima. Direktor marketinga Cellebritea David Gee, izjavio je da istražuje navode Amnestyja.
"Ako su te tvrdnje istinite, to bi potencijalno moglo predstavljati kršenje našeg licencnog ugovora s krajnjim korisnikom", rekao je Gee Reutersu.
Ako bi to bio slučaj, rekao je Gee, Cellebrite bi mogao obustaviti korištenje svoje tehnologije od strane srpskih vlasti.
Postavljanje softvera za nadzor na uređaje "apsolutno nije ono što radimo", rekao je Gee. Dodao je da je Cellebrite počeo kontaktirati srbijanske dužnosnike, ali je odbio dati dodatne detalje.
Prema Amnestyju, Srbija je dobila opremu za otključavanje telefona od Cellebrite-a kao dio šireg paketa pomoći Srbiji da ispuni uslove za integraciju u Evropsku uniju.
Ovaj paket, koji finansira Vlada Norveške, a administrira Kancelarija Ujedinjenih nacija za projektne usluge (UNOPS), ponuđen je Ministarstvu unutrašnjih poslova Srbije od 2017. do 2021. godine da pomogne Srbiji u borbi protiv organizovanog kriminala, navodi se u izvještaju.
Norveška vlada je privremeno obustavila slanje opreme Cellebrite u Srbiju 2018. godine, saopštio je Amnesty. Norveška ambasada u Beogradu takođe je izrazila zabrinutost u vezi sa programom, dodaje se u izveštaju, ali je UNOPS na kraju predao opremu u junu 2019.
"Tvrdnje iznesene u izvještaju su alarmantne i, ako su istinite, neprihvatljive", izjavila je za Reuters zamjenica norveškog ministra vanjskih poslova Maria Varteressian. "Sastaćemo se sa srpskim vlastima kao i sa UNOPS-om kasnije ovog mjeseca kako bismo dobili dodatne informacije o tom pitanju."
"Očekujemo da će UNOPS istražiti optužbe", dodala je ona.
UNOPS je u saopćenju naveo da pozdravlja izvještaj Amnestyja i navodi da je agencija od 2017. godine "dodatno ojačala mehanizme za procjenu i ublažavanje potencijalnih štetnih efekata". Agencija nije saopštila detalje o ovim mjerama.
