Το Χαλέπι: Σε μια άλλη ζωή, ο Σάφι αλ-Γιασίν ήταν σιδηροτεχνίτης και κατασκεύαζε ψαρόβαρκες στο Μπανίγιας, μία παράκτια πόλη στη βορειοδυτική Συρία. Το 2011, όμως, στην αρχή της συριακής εξέγερσης, έκανε το «λάθος» να συμμετάσχει σε μια αντικυβερνητική διαδήλωση: συνελήφθη και καταδικάστηκε σε 31 χρόνια φυλάκιση. Τα 14 χρόνια που ακολούθησαν, υποβλήθηκε ξανά και ξανά σε σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια, σε διάφορες τοποθεσίες του εκτεταμένου συστήματος φυλακών της Συρίας. Πέρασε και έναν χρόνο στις διαβόητες φυλακές της Σεντνάγια, κοντά στη Δαμασκό, ένα ίδρυμα που χαρακτηρίστηκε το 2017 από τη Διεθνή Αμνηστία ως «ανθρώπινο σφαγείο», προτού μεταφερθεί στη Σουέιντα και τελικά στο Χαλέπι. «Οι σκηνές που είδα δεν θα σβηστούν ποτέ από τη μνήμη μου μέχρι να πεθάνω», λέει ο 49χρονος στο Al-Jazeera, ανακαλώντας νοερά την εικόνα «ενός ηλικιωμένου άνδρα μέσα στα αίματα, ο οποίος αργότερα πέθανε». Η μέρα που οι αντάρτες κατέλαβαν το Χαλέπι και οι πόρτες των φυλακών άνοιξαν, στις 27 Νοεμβρίου, «ήταν σαν να ήταν η πρώτη μέρα της ζωής μου. Η ευτυχία είναι απερίγραπτη».
Ο φοβερός μηχανισμός ασφαλείας και οι φυλακές της Συρίας δεν χρησίμευαν μόνο για να απομονώνουν τους αντιπάλους του Μπασάρ αλ-Ασαντ, αλλά και για να σπέρνουν τον φόβο στον ίδιο του τον λαό. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Συριακού Δικτύου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, έως και 113.218 άτομα που συνελήφθησαν μετά τον Μάρτιο του 2011 παρέμεναν «βίαια εξαφανισμένα».
Η Χάμα: Ο Μοαμάρ Αλι έψαχνε τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Αλί Χασάν αλ-Αλι, επί 39 ολόκληρα χρόνια. Το 1986, σύροι στρατιώτες συνέλαβαν τον νεαρό τότε φοιτητή σε ένα σημείο ελέγχου στον βόρειο Λίβανο. Ο Μοαμάρ πέρασε τις επόμενες δεκαετίες αναζητώντας ίχνη του, σε διάφορα κέντρα κράτησης ανά τη Συρία. «Δεν υπήρχε μέρος στη Συρία που να μην επισκεφθήκαμε», λέει στην Guardian. «Οργώσαμε τη χώρα ρωτώντας τι του συνέβη. Τη μια μέρα παραδέχονταν πως τον είχαν στη φυλακή, την επομένη το αρνούνταν». Ο Μοαμάρ είχε πια χάσει τις ελπίδες του – μέχρι το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, όταν το τηλέφωνό του άρχισε να βουίζει. Φίλοι και συγγενείς άρχισαν να του στέλνουν την ίδια εικόνα: έναν καταβεβλημένο άνδρα κοντά στα 60, που στέκεται σαστισμένος μπροστά από την κεντρική φυλακή της Χάμα. «Ελεγαν ότι μου έμοιαζε. Τους είπα: Είναι ο αδελφός μου! Το συναίσθημα… είναι απερίγραπτο». Ο αδελφός του, ο οποίος μπήκε φυλακή στα 18 του χρόνια, είναι τώρα 57 ετών. «Βγήκε από τη φυλακή γέρος».
To 2013, ένας σύρος λιποτάκτης του στρατού, γνωστός ως «Καίσαρας», έβγαλε λαθραία περισσότερες από 53.000 φωτογραφίες οι οποίες εμπεριείχαν, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, «αδιάψευστες αποδείξεις για εκτεταμένα βασανιστήρια, πείνα, ξυλοδαρμούς και ασθένειες σε κέντρα κράτησης της συριακής κυβέρνησης», γεγονός που ισοδυναμεί με έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Η Δαμασκός: Τα ξημερώματα της Κυριακής, ο Μπασάρ Μπαρχούμ ξύπνησε μέσα στο κελί του, στα μπουντρούμια της Δαμασκού, πιστεύοντας ότι θα ήταν η τελευταία μέρα της ζωής του. Επειτα από επτά μήνες φυλάκισης, ο 63χρονος συγγραφέας επρόκειτο να εκτελεστεί. Αλλά σύντομα συνειδητοποίησε ότι οι άνδρες στην πόρτα δεν ήταν από τις διαβόητες δυνάμεις ασφαλείας του Μπασάρ αλ-Ασαντ, ούτε είχαν σκοπό να τον οδηγήσουν στον θάνατο. Αντιθέτως, ήταν αντάρτες που είχαν έρθει να τον απελευθερώσουν. «Δεν έχω δει τον ήλιο μέχρι σήμερα», θα έλεγε λίγες ώρες αργότερα ο ίδιος στο Associated Press, καθώς περπατούσε γεμάτος δυσπιστία στους δρόμους της Δαμασκού. «Αντί να είμαι νεκρός αύριο, δόξα τω Θεώ, μου έδωσε μια νέα ευκαιρία για ζωή». Χωρίς κινητό, με λιγοστά ρούχα, ο Μπασάρ κίνησε πεζός να ενημερώσει τη σύζυγο και τις κόρες του πως είναι ζωντανός. Σε κάθε ιστορία οικογενειακής επανένωσης, ωστόσο, αντιστοιχεί και μια ιστορία ανθρώπων που αναζητούν εναγωνίως τον δικό τους «εξαφανισμένο», χωρίς να τον βρίσκουν.
Το 2017, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών επέστησε την προσοχή στην κατασκευή ενός κρεματόριου κοντά στις στρατιωτικές φυλακές της Σεντνάγια, το οποίο, όπως υποστήριξε, χρησιμοποιούνταν από το συριακό καθεστώς για την εξαφάνιση των πτωμάτων κρατουμένων. Στηρίζοντας τις καταγγελίες του σε δορυφορικές φωτογραφίες, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατηγόρησε το συριακό καθεστώς ότι συγκαλύπτει μαζικές εξωδικαστικές εκτελέσεις.
Αντί επιλόγου: Ναι, μαζί με τόσους και τόσους αδίκως φυλακισμένους στη Συρία του Μπασάρ αλ-Aσαντ πιθανόν να απελευθερώθηκαν και κάποιοι καταδικασμένοι για βίαια εγκλήματα. Ναι, το μέλλον διαγράφεται τουλάχιστον αβέβαιο για αυτή την ταλαίπωρη χώρα, ούτε τα τζιχαντιστικά διαπιστευτήρια της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, της κυρίαρχης μεταξύ των ανταρτών οργάνωσης, ούτε ο κατακερματισμός της Συρίας σε αντίπαλες φατρίες, ούτε τα συμφέροντα των εμπλεκόμενων ξένων χωρών, ούτε και η εμπειρία της Αραβικής Aνοιξης επιτρέπουν ιδιαίτερη αισιοδοξία. Αλλά όχι, τίποτε από όλα αυτά δεν αναιρεί τη χαρά για την πτώση ενός τυράννου, και την απελευθέρωση τόσων τυραννισμένων. Στην τελική ανάλυση, ο επίλογος μένει να γραφτεί.
*Αυτόν τον τίτλο είχαν εξασφαλίσει στη Συρία του Μπασάρ αλ-Aσαντ
δεκαετίες βίαιης κυβερνητικής καταστολής
