Ο Φρολό, ο άθλιος αρχιδιάκονος της Παναγίας των Παρισίων που κατέστρεψε την Εσμεράλδα, ήταν αλχημιστής, πολυσπουδαγμένος, πρότυπο διανοούμενου της εποχής του. Τον παρουσιάζει ο Βίκτωρ Ουγκώ στην Παναγία των Παρισίων να κρατά στα χέρια του τυπωμένο βιβλίο και να μονολογεί: Ceci tuera cela. Le livre va tuer l’édifice, «Τούτο εδώ, θα εξοντώσει εκείνο εκεί. Το βιβλίο θα σκοτώσει το οικοδόμημα», δείχνοντας με το δάχτυλο τον σπουδαίο ναό.
Βρισκόμαστε στο 1480, το έντυπο βιβλίο είναι το τελευταίο επικοινωνιακό επίτευγμα και αυτό που ένιωθε ο Φρολό – αναπτύσσει σε πολλές σελίδες ο Ουγκώ– ήταν «ο τρόμος του ιερατείου μπροστά στον καινούργιο σατανά, την τυπογραφία».
Νομίζω πως αυτό που έγινε στο Παρίσι ήταν το ακριβώς αντίθετο: το βιβλίο έσωσε το οικοδόμημα. Δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια, δούλεψαν χιλιάδες άνθρωποι εντατικά ώστε να αποκατασταθεί σύντομα ο ναός, οργανώθηκε λαμπρή τελετή εγκαινίων – δεν θα είχαν γίνει όλα αυτά αν ο Βίκτωρ Ουγκώ δεν είχε γράψει την «Παναγία των Παρισίων».
Δεν θα πήγαινε ο Ντόναλντ Τραμπ αν από μικρός δεν είχε ακούσει ιστορίες για τον Φρολό, τον Κουασιμόδο, την Εσμεράλδα, τον Φοίβο, αν δεν είχε δει μαζί με τα παιδιά του τον Hunchback of Notre Dame. Υπάρχουν εκατοντάδες καθεδρικοί στην Ευρώπη, τον καθεδρικό του Παρισιού τον κάνει κατά πολύ ανώτερο οι ιστορίες που τον συνοδεύουν.
Τούτο, νομίζω, ισχύει και για την Ελλάδα: δεν αληθεύει ότι «τούτα τα μάρμαρα μας ελευθέρωσαν», μόνο αγράμματος θα το έλεγε αυτό· με πασίγνωστες εξαιρέσεις, τα μάρμαρα ήσαν καταλληλότερα για οικοδομικά υλικά παρά για να τα θαυμάζει κανείς σε μουσεία.
Οι Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αισχύλος, Σαπφώ, Πλάτων και Αριστοτέλης, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, ακόμη και τα ευαγγέλια –πρέπει να παραδεχθούμε– επειδή ήσαν γραμμένα ελληνικά, αυτά έδωσαν αίγλη στα ερείπια, έκαναν ευγνώμονες ποιητές και περιηγητές να τους ανταποδώσουν το χρέος γράφοντας ιστορίες για τα σιωπηλά μάρμαρα και τους περίεργους περίοικους που παρίσταναν τους Έλληνες.
Το χρέος απέναντί τους αρχαίους σοφούς και λογοτέχνες εξοφλείται, υποτίθεται, με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο – που κάνει τους περισσότερους μαθητές να βλαστημούν την Αθήνα που τα γέννησε. Πώς να το κάνουμε; Δεν είναι «εγκύκλια παιδεία» η αρχαία ελληνική γραμματεία. Είναι θέματα λογίας παράδοσης, scholarship που λέμε στα νέα ελληνικά. Μπορούμε να την υπηρετήσουμε με πρωτοβουλίες σαν την @αριστοτελιστες, που δημιούργησαν δικτυακό τόπο με όλα τα κείμενα του Σταγειρίτη μεταφρασμένα και σχολιασμένα από τους καλύτερους αριστοτελιστές που διαθέτουμε;
Μπορούμε να κάνουμε αντίστοιχους τόπους για τον Πλάτωνα, τους τραγικούς, τους λυρικούς, τους μαθηματικούς; Μόνο το δίκτυο σώζει πλέον υλικά και διανοητικά οικοδομήματα.
