სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ ერევანსა და მოსკოვს შორის არსებული უთანხმოება კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ОДКБ) როლისა და მისი პასუხისმგებლობის სფეროს შეფასებაში მიუთითებს იმაზე, რომ მივაღწიეთ წერტილს, საიდანაც უკვე შეუძლებელია შემობრუნება. სომხეთის პრემიერ-მინისტრის თქმით, არსებულ პირობებში შეუძლებელი ხდება ერევნის დაბრუნება ОДКБ-ში.
ფაშინიანმა განმარტა, რომ სომხეთმა გაყინა ორგანიზაციის საქმიანობაში მონაწილეობა და უარი თქვა რაიმე დოკუმენტების განხილვაზე ან დაბლოკვაზე. „ჩვენ თავს უკვე ОДКБ-ს მიღმა მოვიაზრებთ. მათ გადაწყვიტონ, რაც სურთ. ჩვენ არ ვერევით მათ საქმეებში და არ ვაცხადებთ, რომ დე იურე გვაქვს ვეტოს უფლება. და ამას ვამბობ ჩვენი კოლეგების მიმართ სრული პატივისცემით,“ აღნიშნა პრემიერმა პარლამენტში გამოსვლის დროს.
ასეთი განცხადება გაისმა ნოემბერში ასტანაში ОДКБ-ს სამიტის შედეგებზე რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინის კომენტარების შემდეგ. მაშინ რუსეთის პრეზიდენტმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ორგანიზაციამ ყარაბაღისთვის ომის დროს არ დაიჭირა ერევნის მხარე, ვინაიდან სიტუაცია არ შეიძლებოდა ყოფილიყო კვალიციცირებული როგორც სომხეთის წინააღმდეგ საგარეო აგრესია.
ფაშინიანმა ჯერ კიდევ წლის დამდეგს გამოაცხადა ОДКБ-ში სომხეთის წევრობის გაყინვის შესახებ და დაუშვა ქვეყნის მიერ ორგანიზაციის დატოვების შესაძლებლობა, თუკი ის არ შეასრულებს თავის ვალდებულებებს და არ აღიარებს პასუხისმგებლობის ზონას. ლაპარაკი იყო აზერბაიჯანის სამხედრო ოპერაციაზე ყარაბაღში 2023 წლის სექტემბერში. მოგვიანებით მან ОДКБ-ს უწოდა მუქარა სომხეთის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის, მიუხედავად ორგანიზაციის პირობისა, რომ ის ინარჩუნებს ერევნის მიმართ ვალდებულებებს.
საერთაშორისო სამართლის მიხედვით, ყარაბაღი აზერბაიჯანს ეკუთვნის, მაგრამ ბაქო მის ტერიტორიას 1990-იანი წლების დასაწყისიდან არ აკონტროლებდა. 2020 წელს, სამხედრო ოპერაციების შედეგად, აზერბაიჯანმა ტერიტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილი დაიბრუნა თავის კონტროლქვეშ.
2023 წელს აზერბაიჯანმა ჩაატარა მოკლევადიანი სამხედრო ოპერაცია ყარაბაღში, რის შედეგადაც მან მთლიანად დაამყარა რეგიონზე კონტროლი, ხოლო არაღიარებულმა მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკამ, რომელშიც ძირითადად სომხური მოსახლეობა ცხოვრობდა, არსებობა შეწყვიტა. დაახლოებით 120 ათასი ადამიანი იძულებული გახდა, დაეტოვებინა სახლები აზერბაიჯანის მხრიდან დევნის შიშით. ამასთან, ბაქომ ადგილობრივ მოსახლეობას მოუწოდა, მიიღონ აზერბაიჯანის მოქალაქეობა და არ მიატოვონ სახლები.
სომხეთსა და აზერბაიჯანს ჯერ არ მოუწერიათ ხელი სამშვიდობო ხელშეკრულებისთვის. მხარეები ახორციელებენ საზღვრების დელიმიტაცია-დემარკაციას.
