Dünyadaki en üst yetkili iki yargı kurumundan biri olan Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Gazze'de 412 gündür katliam işleyerek 44 bin Filistinliyi öldüren ve 2 milyon Filistinliyi açlığa mahkum eden Gazze Kasabı İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında yakalama emri çıkardı. ABD ve İsrail'in yayınlanmaması için uzun süredir baskı ve tehdit politikası yürüttüğü yakalama emrinin gerekçesini açıklayan UCM, Netanyahu ve Gallant'ın, suç işlediğine inanmak için makul gerekçeler olduğunu bildirdi. Gerekçeli kararda, Netanyahu ve Gallant hakkında insanlık karşıtı suç, açlığı geniş kitlelere karşı silah olarak kullanma, katliam ve şiddet gibi insanlık dışı fiiller işleme suçlamalarına yer verildi.
UCM ile birlikte BM'nin en üst yargı kurumu olan Uluslararası Adalet Mahkemesi (UAD) geçtiğimiz temmuz ayında, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin talebi üzerine başlayan soruşturma sonucunda Netanyahu ve Gallant hakkında tutuklama kararı talep etmişti. İsrail, iki mahkemenin açıklamalarının ardından yakalama emrini yayınlaması beklenen UCM Başsavcısı Kerim Han'a tehditler yönelterek emrin çıkarılmasını engellemeye çalıştı. İsrail'de yayın yapan Kanal 13 televizyonu, yakalama emri yayınlanmasının UCM tarafından uzun zaman önce alındığını ve baskılar nedeniyle bugüne bırakıldığını iddia etti.
Merkezi Hollanda'nın Lahey kentinde bulunan UCM, 1984 yılında ilan edilen Roma Bildirgesi'ne bağlı olarak 2002 yılında kuruldu. Roma Bildirgesi'ne imza atan 124 ülke, UCM'nin yetkilerini tanırken bu ülkeler arasında İsrail yer almıyor. Buna karşılık, UCM'nin dün yayınladığı yakalama emrinin gerekçeli kararında emrin çıkarılması için İsrail'in mahkemeyi tanımasına gerek olmadığı vurgulandı. UCM, 2022 yılında da Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında yakalama emri çıkarmıştı. Putin, bu emrin ardından neredeyse bütün yurt dışı ziyaretlerini iptal etmek zorunda kaldı. Netanyahu ve Gallant'ın da mahkemeyi tanıyan ülkelerin tutuklamasından çekinerek Tel Aviv'den çıkmamaları bekleniyor.
UCM'nin kararına birçok ülke ve uluslararası kuruluştan destek geldi.
* BM Filistin Raportörü Francesca Albanese UCM'nin kararına destek isterken, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Sözcüsü Jeremy Laurence, Roma Statüsü'ne taraf olan ülkelerin karara uyması gerektiğini söyledi.
* AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, kararın siyasi olmadığını belirterek, "Mahkemenin kararına saygı duyulmalı ve uygulanmalı" dedi.
* Hollanda Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp, Netanyahu'yu Hollanda'ya geldiğinde tutuklayacaklarını açıkladı: "Hollanda, Netanyahu ile artık zorunlu olmayan temaslar kurmayacak. Hollanda'nın UCM'nin Roma Statüsü'ne uyması mecburidir."
* İtalya Savunma Bakanı Guido Crosetto, kararın yanlış olduğuna inandığını, ancak her ikisini de İtalya'ya gelmeleri durumunda uluslararası hukuk gereği tutuklamak zorunda kalacaklarını söyledi.
* Kanada Başbakanı Justin Trudeau tutuklama emrine uyacaklarını açıkladı.
* Belçika Başbakan Yardımcısı Petra De Sutter, "Avrupa, karara uymalı, ekonomik yaptırımlar uygulamalı, İsrail ile Ortaklık Anlaşması'nı askıya almalı ve bu tutuklama emirlerini desteklemeli. İnsanlığa karşı suçlar cezasız kalamaz" ifadesini kullandı.
* Kolombiya Cumhurbaşkanı Gustavo Petro, "Yapılması gereken mantıklı şey budur. Netanyahu bir soykırımcı" ifadesini kullandı.
* İspanya Başbakan Yardımcısı Yolanda Diaz, tutuklama emrini desteklediklerini vurguladı.
* İrlanda da karara destek açıklaması yaptı.
UCM kararından sonra İsrailli yetkililer bir kez daha antisemitizme sığındı. Netanyahu, UCM’nin kendisi ve eski Savunma Bakanı Gallant hakkında tutuklama emri verdiği kararı tanımayacaklarını söyledi. Netanyahu, UCM'nin taraflı, kararın da antisemitik olduğunu öne sürdü. İsrail muhalefeti liderlerinden Yair Lapid, kararı "Terörü ödüllendirme" olarak nitelerken, bir başka muhalif lider Benny Gantz da UCM'yi "Ahlaki bir körlük içinde olmakla" suçladı.
* ABD Başkanı Joe Biden, ülkesinin İsrail'in kendisini savunma hakkına desteğinin süreceğini bildirdi. ABD'de 20 Ocak'ta göreve başlayacak olan Donald Trump'ın Ulusal Güvenlik Danışmanlığı görevine atadığı Michael Waltz ise "UCM'ye karşı vereceğimiz sert yanıt için Ocak ayını bekleyin" sözleriyle mahkemeyi tehdit etti.
* İngiltere Başbakanlık sözcüsü, UCM'nin Netanyahu ve Gallant hakkında verdiği tutuklama emrini uygulama konusunda açıklama yapmazken, İsrail'in meşru müdafaa hakkını savunmaya devam edeceklerini bildirdi. İngiltere Parlamentosu ise iktidardaki İşçi Partisi'ne "karara uyun" çağrısı yaptı.
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Hukuk Kürsüsü üyesi Deniz Baran Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) verdiği kararı "Adaletin sağlanması yönünde sembolik açıdan önemli" sözleriyle değerlendirdi. "Bu karar, 2021’den beri devam eden Filistin’de işlenmiş olabilecek uluslararası suçlara dair soruşturmasının bir parçası olarak, UCM Savcılığının Mayıs ayında yaptığı başvurunun ardından alındı. Kararın geç kaldığı yönünde eleştirilerin iyice arttığı bir dönemde bu karar geldi" diyen Deniz Baran, "Netanyahu, bu kararla tarihte UCM’nin hakkında yakalama kararı çıkardığı dördüncü devlet/hükümet lider oldu. Şimdi UCM’ye taraf olan 124 devlet, bu kişilerin ülkelerine girişi durumunda kararı uygulamakla yükümlü" ifadelerini kullandı.
UCM Başsavcısı Kerim Han, Netanyahu ve Gallant hakkında mahkemenin çıkardığı tutuklama kararlarının uygulanması için UCM üyesi ülkelere çağrıda bulundu. Han’ın tutuklama kararlarıyla ilgili açıklaması UCM’nin sitesinde yayımlandı. Açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Tüm taraf devletleri, Roma Statüsü'ne olan bağlılıklarını yerine getirmeye ve yargı kararlarına uymaya davet ediyorum. Mahkemenin yargı yetkisi kapsamındaki tüm durumlarda olduğu gibi, bu davada da işbirliklerine güveniyoruz. UCM üyesi olmayan devletlerle de hesap verebilirliği sağlamak için işbirliğine açığız.”
Ankara'dan UCM kararına destek geldi. Kararı “tarihi” olarak niteleyen TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, “Bu kararla dokunulamaz zannedilen İsrail’e dokunulmuştur. Adalet kazanacak, zulüm ve barbarlık kaybedecektir” dedi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan “Filistinlilere soykırım uygulayan İsrailli yetkililerin adalet önüne getirilmesi bakımından son derece önemli bir adım” derken, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ise kararı “gecikmiş ancak olumlu bir karar” olarak değerlendirdi: “Demokrasi ve insan haklarına inanan ülkeler, bebek katillerinin hak ettiği cezayı almaları için gereğini yapmalıdır.”
İsrail Meclisindeki Arap partisi Hadaş, karara desteğini açıkladı. Yapılan açıklamada “Netanyahu ve Gallant suçlarının bedelini ödemeli” denildi. Hamas, tüm mahkemeyle işbirliği yapmasını istedi. Filistin Ulusal Girişim Hareketi Genel Sekreteri Mustafa el-Bergusi “Batılı ülkeler İsrail'e yönelik utanç verici önyargıları ile hukuka saygıları arasında seçim yapmalı” dedi. Filistin Kurtuluş Örgütü Yürütme Kurulu Üyesi Vasıl Ebu Yusuf kararı “soykırımın durması için umut ışığı” olarak gördüğünü, Fetih Hareketi Sözcüsü Abdulfettah Devle ise bu kararla cezasızlık politikasının artık mümkün olmadığını kaydetti.
Tel Aviv yönetimi, UCM'nin kararına uyacaklarını açıklayan Hollanda Dışişleri Bakanı Caspar Veldkamp'ın bu ay İsrail'e yapacağı ziyareti iptal etti. İsrail Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, UCM kararı sonrası Dışişleri Bakanı Gideon Saar'ın Hollandalı mevkidaşı Veldkamp ile telefonda görüştüğü belirtildi. Görüşmede Saar'ın, Veldkamp'a "yaptığı açıklamasından duyduğu hayal kırıklığını" dile getirdiği aktarıldı. İsrail basını da Saar'ın, UCM kararına uyacaklarına dair açıklaması sebebiyle Veldkamp'ın 25 Kasım'da İsrail'e yapacağı ziyareti iptal ettiğini yazdı.
Bakan Fidan: UCM'nin Netanyahu kararı umut verici
UCM'nin Netanyahu kararına ABD'den ilk tepki: Temelden reddediyoruz
AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik: Netanyahu ve Gallant hesap verecektir
