Chia (Salvia hispanica L.), Kuzey Meksika ve Güney Guatemala'ya özgü bir tohumdur ve son yıllarda besinsel ve işlevsel özellikleri nedeniyle dünyanın diğer bölgelerinde de tüketilmeye başlanmıştır. Yüksek kaliteli bitkisel protein tohumları, en zengin omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri (Ω-3 PUFA), çözünür diyet lifi ve harika jel oluşturma yeteneği ve ayrıca birçok diğer klinik biyobelirteç için antioksidan ve nutrasötik potansiyeli olan yüksek biyoaktif peptit içeriği nedeniyle popülerlik kazanan yıllık bir otsu bitkidir.
Son yıllarda chia tohumunun (Salvia hispanica L.) tüketimi, yüksek omega-3 yağ asitleri ve diyet lifi içeriği nedeniyle artmıştır. Bu tohum ayrıca yüksek konsantrasyonda protein ve esansiyel amino asitlere sahiptir ve biyoaktif peptitlerin umut verici bir kaynağı haline gelmiştir.
Yapılan bir çalışmada chia tohumunun bileşimini ve faydalı etkilerini, proteinlerini, peptitlerini ve insan sağlığı üzerindeki potansiyel belirlemek amaçlandı ve bu doğrultuda bilinen veritabanları kullanılarak, peptitlerin biyoaktif potansiyelini analiz edildi.
Chia tohumunda toplam 20 protein tanımlandı, bunlardan 12'si bitki hücrelerinin düzenli metabolik süreçlerinde yer alıyordu. Bununla birlikte, sekiz protein özellikle bitki yağ hücrelerinin üretimi ve depolanmasıyla ilgiliydi, bu, chia tohumlarındaki yüksek yağ konsantrasyonunu (yaklaşık %30), özellikle omega-3 yağ asitlerini (yaklaşık %20) açıklıyordu. Amino asit dizilerinin analizleri sonucunda, chia tohumunun antioksidan kapasitesi ve hipotansif (tansiyon düşürücü), hipoglisemik (kan şekeri düşürücü) ve antikolesterolemik (kolestrol karşıtı) etkiler gibi insanlarda bütün chia tohumunun başlıca sağlık yararlarıyla ilişkiliydi.
Mevcut çalışmalarda, farklı chia ürünleri (tohumlar, tam un, kısmen yağsız un ve filizler) proteoliz, lipoliz, kalsiyum ve polifenol biyoerişilebilirliği ve antioksidan aktivite açısından değerlendirildi. Chia tohumlarının farklı ortamlardaki; standart bağırsak (pH 7, safra tuzları konsantrasyonu 10 mM) ve değiştirilmiş (pH 6, safra tuzları konsantrasyonu 1 mM) koşullarında sindirimi incelendiğinde, değiştirilen koşullar lipolizi (yağ yıkımı) önemli ölçüde azalttı, ancak proteolizi (protein yıkımı) azaltmadı. Filizlenme, proteolizi artırıcı bir etkiye sahipti, ancak lipolizi engelledi. Sindirim süreci tüm yapılarda polifenol biyoerişilebilirliğinin artmasına yol açtı, ancak öğütülmüş yapılar hariç antioksidan aktiviteyi azalttı.
Genel olarak, çimlendirmenin, gıdaların fenolik bileşik içeriğini ve antioksidan kapasitesini iyileştirebilen ve besin emilimini engelleyen antinutrisyonel faktörleri azaltabilen basit ve ucuz bir işlem olduğu kanıtlanmıştır. Chia tohumlarının bir diğer özelliği, sulandığında musilaj üretmeleridir. Bu nedenle, tohumun çimlenme koşullarının uyarlanması gerekir. Brezilya, Almanya ve İsveç gibi bazı ülkelerin beslenme kılavuzları, nüfusun diyetinin daha çok bitki bazlı olmasını önermektedir Literatürde mevcut olan temel bilgi, chia tohumlarının çimlenmesinin protein, lif ve toplam fenolik bileşik içeriğini artırabileceğidir. Sonuç olarak, chia tohumlarının çimlenmesi sağlık yararlarını ve besin değerini artırmak için uygundur. Ancak, chia çimlenme parametreleri ayarlanmalı ve mikrobiyolojik riskler uygun şekilde değerlendirilmelidir.
Hepimize sağlıklı, mutlu haftalar dilerim.
Referanslar:
Rabail R, Khan MR, Mehwish HM, Rajoka MSR, Lorenzo JM, Kieliszek M, Khalid AR, Shabbir MA, Aadil RM. An overview of chia seed (Salvia hispanica L.) bioactive peptides' derivation and utilization as an emerging nutraceutical food. Front Biosci (Landmark Ed). 2021 Sep 30;26(9):643-654. doi: 10.52586/4973. PMID: 34590473.
Grancieri M, Martino HSD, Gonzalez de Mejia E. Chia Seed (Salvia hispanica L.) as a Source of Proteins and Bioactive Peptides with Health Benefits: A Review. Compr Rev Food Sci Food Saf. 2019 Mar;18(2):480-499. doi: 10.1111/1541-4337.12423. Epub 2019 Feb 12. PMID: 33336944.
Salgado VDSCN, Zago L, Antunes AEC, Miyahira RF. Chia (Salvia hispanica L.) Seed Germination: a Brief Review. Plant Foods Hum Nutr. 2022 Dec;77(4):485-494. doi: 10.1007/s11130-022-01011-z. Epub 2022 Sep 9. PMID: 36083408.
