Λίγες ώρες μετά τα μεσάνυχτα της Κυριακής 24 Ιουλίου 2022, το πλοίο της γραμμής με τελικό προορισμό την Ανάφη είχε μόλις προσεγγίσει το λιμάνι του Αθηνιού στη Σαντορίνη. Πολύ πριν από την αυγή μιας ακόμη ημέρας στην υπερκορεσμένη ναυαρχίδα του ελληνικού τουρισμού το συμβατικό επιβατηγό-οχηματαγωγό εκφόρτωνε μαζικά φορτηγά και νταλίκες. Μέσα στη νύχτα, το κομβόι που θα τροφοδοτούσε την τουριστική βιομηχανία του νησιού κινούνταν αργά στον φιδογυριστό δρόμο προς την κορυφή της Καλντέρας, με τους προβολείς να φωτίζουν σε κάθε στροφή στιγμιαία τα σπλάχνα της θηραϊκής γης.
Επρόκειτο για μια από τις 4.232 αφιξοαναχωρήσεις πλοίων της ακτοπλοΐας στο λιμάνι της Σαντορίνης, που εκείνη τη χρονιά θα αποβίβαζαν συνολικά 676.396 επιβάτες, 25.535 ΙΧ, 8.742 φορτηγά και 4.655 δίκυκλα. Οχήματα που έρχονταν να προστεθούν στον στόλο των περίπου 20.000 ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων και των δεκάδων λεωφορείων, συμβάλλοντας στο κυκλοφοριακό κομφούζιο που επικρατεί στο αιγαιοπελαγίτικο νησί, όπου, σύμφωνα με τη Μελέτη Φέρουσας Ικανότητας του 2021, μόλις το 30% των τροχοφόρων που κυκλοφορούν τους μήνες αιχμής θα μπορούσαν να κινούνται χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα. Στο ίδιο νησί όπου πρόσφατα αυτοδιοικητικός παράγοντας καλούσε σε οικειοθελή περιορισμό μετακινήσεων ενόψει της άφιξης κρουαζιερόπλοιων με 17.000 επιβάτες.
Η Σαντορίνη δεν αποτελεί τη μοναδική περίπτωση νησιού που το καλοκαίρι υποφέρει από κυκλοφοριακή συμφόρηση μεγαλούπολης: Αντίστοιχα προβλήματα παρατηρούνται σε Μύκονο, Πάρο, Νάξο, Σύρο και πολλά άλλα νησιά σε Αιγαίο και Ιόνιο. Και καθώς η τοπογραφία και η φυσιογνωμία των νησιών δεν επιτρέπουν φαραωνικά έργα, είναι οι ήπιες, μικρής κλίμακας παρεμβάσεις που υπόσχονται κάποια άμβλυνση του κυκλοφοριακού χάους στους δημοφιλείς προορισμούς, που αποτελεί μια ακόμη απόρροια του φαινομένου του υπερτουρισμού.
Στις αρχές Ιουνίου βίντεο στο TikTok κατέγραφε μια τεράστια ουρά οχημάτων στον δρόμο προς το λιμάνι του Αθηνιού, σε αναμονή προς φόρτωση σε πλοίο της ακτοπλοΐας. Αντίστοιχες εικόνες έχουν καταγραφεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια σε διάφορα σημεία του νησιού, συμπεριλαμβανομένου του κέντρου των Φηρών. Πού οφείλεται η κατάσταση αυτή;
«Τα οχήματα που κυκλοφορούν στο οδικό δίκτυο της Σαντορίνης είναι υπεράριθμα» ξεκαθαρίζει μιλώντας στα «ΝΕΑ» η Γεωργία Νομικού, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου και της Τουριστικής Επιτροπής του Δήμου Θήρας, τονίζοντας ότι μεγάλο πρόβλημα αποτελούν τα μίνι βαν και τα τουριστικά λεωφορεία, καθώς και τα χιλιάδες ενοικιαζόμενα οχήματα. Επισημαίνει ωστόσο ότι η κατάσταση φέτος εμφανίζεται βελτιωμένη σε σχέση με πέρυσι λόγω της εκπόνησης και εφαρμογής κυκλοφοριακών μελετών για τρεις οικισμούς (Καμάρι, Φηρά και Οία) αλλά και της έντονης παρουσίας της Τροχαίας.
Οι παρεμβάσεις που επελέγησαν είναι ήπιας μορφής και μικρής κλίμακας και αφορούν κυρίως μονοδρομήσεις και νέους χώρους στάθμευσης. Και αυτό γιατί, όπως εξηγεί η Νομικού, η διάνοιξη νέων δρόμων αφενός δεν είναι εύκολη υπόθεση λόγω της υπερδόμησης του νησιού, αφετέρου θα επιβάρυνε περαιτέρω τον ήδη κορεσμένο τουριστικό προορισμό. «Δεν μπορούμε να αλλοιώσουμε τον χαρακτήρα του νησιού, δεν μπορούμε να γίνουμε Μανχάταν» λέει χαρακτηριστικά. «Ολα πρέπει να γίνονται με βάση το μέτρο του τόπου. Ετσι θα μείνει ικανοποιημένος ο επισκέπτης και θα αναπτύξει μια άλλη λογική. Ετσι θα ενδιαφερθεί και για τον πολιτισμό του νησιού, όχι μόνο για μια φωτογραφία στο Instagram».
«Από το παράθυρό μου κοιτώ μια μικρή πλατεία στην οποία πέρασα τα παιδικά μου χρόνια. Σήμερα έχει καταντήσει παράνομο πάρκινγκ-εκθετήριο για τις “γουρούνες” και τα μηχανάκια επιχείρησης ενοικίασης οχημάτων. Η πλατεία έχει πάψει να λειτουργεί ως χώρος παιχνιδιού και συνεύρεσης» λέει στα «ΝΕΑ» από την Πάρο ο Δαμιανός Γαβαλάς, μέλος της Κίνησης Πολιτών του νησιού, δίνοντας εξαρχής το στίγμα αναφορικά με την επιβάρυνση που προκαλεί η υπερπληθώρα οχημάτων σε άλλον έναν δημοφιλή προορισμό, ο οποίος αντιμετωπίζει κυκλοφοριακό… μεγαλούπολης: «Αν μένεις εκτός Παροικιάς, πρέπει να πάρεις το πλοίο για Πειραιά και δεν έχεις φροντίσει να ξεκινήσεις κάποιες ώρες νωρίτερα, είναι πιθανόν να βρεθείς εκτός πλοίου» σημειώνει, τονίζοντας ότι η πρωτεύουσα του νησιού σταδιακά μετατρέπεται «σε ένα μεγάλο πάρκινγκ».
Σύμφωνα με τον δήμαρχο του νησιού Κώστα Μπιζά, εντονότερο πρόβλημα παρατηρείται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο μεταξύ 11.00-12.00 λόγω της ταυτόχρονης άφιξης πολλών πλοίων από τον Πειραιά. Ο ίδιος επισημαίνει ότι το νησί διαθέτει ένα καλό περιμετρικό οδικό δίκτυο, το οποίο όμως αποδεικνύεται ανεπαρκές «όταν οι 15.000 μόνιμοι κάτοικοι του νησιού το καλοκαίρι γίνονται 100.000», ενώ κι εδώ την κατάσταση επιδεινώνουν τα χιλιάδες ενοικιαζόμενα οχήματα. «Ως δημοτική Αρχή νοικιάζουμε πέντε χώρους στάθμευσης και αναζητούμε νέους ώστε τα ΙΧ να μένουν εκτός των οικισμών, ενώ είμαστε σε διαδικασία να αναθέσουμε την εκπόνηση μελέτης για την τοποθέτηση φωτεινού σηματοδότη σε κομβικό σημείο όπου δημιουργείται πρόβλημα, περίπου ένα χιλιόμετρο μακριά από το λιμάνι» προσθέτει. Προσπάθειες γίνονται και για την εφαρμογή ελεγχόμενης στάθμευσης, ενώ ικανοποιητικά φαίνεται πως λειτουργεί το δίκτυο λεωφορείων του νησιού.
Στη Νάξο η κυκλοφοριακή συμφόρηση κατά τη διάρκεια της φορτοεκφόρτωσης των μεγάλων πλοίων για Πειραιά δεν περιορίζεται στους θερινούς μήνες. Ωστόσο το καλοκαίρι η κατάσταση επιδεινώνεται καθώς το λιμάνι βρίσκεται στο κέντρο της Χώρας. «Ειδικά κατά το μεγάλο κύμα εξόδου των επισκεπτών, μετά τον Δεκαπενταύγουστο, οι ουρές αναμονής των αυτοκινήτων εκτείνονται σε χιλιόμετρα» λέει στα «ΝΕΑ» ο Χρυσόστομος Κυπριτζής, πρόεδρος του Συλλόγου Μηχανικών του νησιού, τονίζοντας ότι έντονη κυκλοφοριακή συμφόρηση παρατηρείται και κατά τη βραδινή έξοδο των επισκεπτών. Ο ίδιος επισημαίνει ότι την τελευταία δεκαετία ο αριθμός των επισκεπτών στις Κυκλάδες έχει διπλασιαστεί χωρίς κάποια βελτίωση των υποδομών, με αποτέλεσμα «το καλοκαίρι η εικόνα της Αθήνας να μεταφέρεται στα νησιά».
Σύμφωνα με τον Κυπριτζή, την κατάσταση επιδεινώνει η έλλειψη πεζοδρομίων και πεζοδρόμων στη Χώρα που έχει ως αποτέλεσμα και οι μόνιμοι κάτοικοι να μετακινούνται ως επί το πλείστον με ΙΧ. Ανάσα, κατά τον ίδιο, θα προσέφερε η μεταφορά του λιμανιού, η δημιουργία περιφερειακών χώρων στάθμευσης, η ανάπτυξη του δικτύου λεωφορείων αλλά και εναλλακτικών μέσων όπως το ηλεκτρικό ποδήλατο, καθώς και η κατασκευή παρακαμπτήριων οδών στις περιπτώσεις δρόμων που διέρχονται από το εσωτερικό οικισμών.
