Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը նոր նախագահ ունի․ հուլիսի 5-ին կայացած արտահերթ նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլով առողջապահության նախկին նախարար, բարեփոխիչ Մասուդ Փեզեշքիանը դարձել է Իրանի 9-րդ նախագահը՝ հավաքելով ձայների մոտ 53,6%-ը։
Իրանի արտաքին ու ներքին քաղաքականության մեջ հնարավոր փոփոխությունների և տարածաշրջանի պետությունների, այդ թվում՝ Հայաստանի հետ Իրանի հարաբերությունների մասին Tert.am-ը զրուցել է իրանցի փորձագետ Փույա Հոսեյնիի հետ:
- Պարո՛ն Հոսեյնի, նախ խոսենք այն մասին, թե ի՞նչ փոփոխություններ կարող է բերել Իրանի ներքին ու արտաքին քաղաքականության մեջ ռեֆորմիստ նախագահի ընտրությունը:
- Գլոբալ առումով Իրանի արտաքին ու ներքին քաղաքականության մեջ փոփոխություններ չեն լինի, որովհետև Իրանն ունի երկարաժամկետ արտաքին ու ներքին քաղաքականության ռազմավարություն, և բոլոր կառավարությունները գործում են այդ շրջանակներում: Չնայած դրան՝ կառավարությունները մեծ դեր ունեն Իրանի ներքին ու արտաքին քաղաքականության բարելավման և հիմնական ռազմավարության արդյունավետ իրականացման առումով: Ռեֆորմիստներն Իրանի ներքին ու արտաքին քաղաքականության բարեփոխման կողմնակից են: Ներքին քաղաքականության մեջ կողմ են քաղաքացիական ազատությունների բարելավմանը, իսկ արտաքին քաղաքականության մեջ հակված են, որ Իրանը լավ հարաբերություններ ունենա բոլորի հետ, այդ թվում՝ Արևմուտքի: Հենց դրանով են նրանք տարբերվում պահպանողականներից, որոնք առհասարակ չեն վստահում Արևմուտքին ու արտաքին քաղաքականության հիմնական վեկտորն ուղղում են դեպի արևելյան երկրներ: Ռեֆորմիստների կառավարությունը, հավանաբար, կփորձի բարելավել Իրան- Արևմուտք հարաբերություններն ու երկխոսություն սկսել ԵՄ երկրների հետ: Այդ հարցում, իհարկե, պետք է նախևառաջ հասկանալ, թե Արևմուտքը որքանո՞վ է պատրաստակամ այդ երկխոսությունը սկսել:
- Նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում արտաքին ու ներքին քաղաքական ի՞նչ հիմնական ուղերձներ է հղել Մասուդ Փեզեշքիանը, ի՞նչ կարծիք նա ունի, օրինակ, Իրան-ԱՄՆ, Իրան- Ռուսաստան, Իրան-Թուրքիա հարաբերությունների վերաբերյալ:
- Մասուդ Փեզեշքիանն իր նախընտրական քարոզչության ընթացքում խոսել է ներքին ու արտաքին բարեփոխումների մասին, ասել է, որ պետք է բարելավվեն ու ընդլայնվեն Իրանի ժողովրդի ազատությունները: Ինչ վերաբերում է արտաքին քաղաքականությանը, ապա նոր նախագահը խոսել է Իրան- Արևմուտք երկխոսության, միջուկային ծրագրի վերաբերյալ նոր բանակցությունների մասին, ասել, որ այդ հարցը պետք է նորից դնել օրակարգում, կարևորել պատժամիջոցների շրջանցումը: Նա կձգտի նորմալ հարաբերություններ ունենալ Արևմուտքի հետ: Պետք է ընդգծել, որ ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունները մի փոքր բարդ են՝ հաշվի առնելով, որ Իրանը մի քանի տարի առաջ կնքեց միջուկային պայմանագիրը, կատարեց իր բոլոր պարտականությունները, մինչդեռ ԱՄՆ-ն չկատարեց դրանք, իսկ արդեն Դոնալդ Թրամփի նախագահության ժամանակ դուրս եկավ համաձայնագրից ու միակողմանիորեն չեղյալ հայտարարեց պայմանագիրը: Դա է պատճառը, որ ԱՄՆ-ի նկատմամբ Իրանի մոտ խորը անվստահություն կա: Եթե ԱՄՆ-ում նորից ընտրվի Թրամփը, բարդ կլինի ԱՄՆ-ի հետ բանակցություններ վարելը, ու դա է նաև պատճառը, որ Իրանն ու ԱՄՆ-ն շատ հեռու են հարաբերությունների բարելավման սցենարից: Ինչ վերաբերում է Իրան- ՌԴ հարաբերություններին, կարծում եմ՝ դրանք կընթանան նույն ռիթմով, որովհետև այդ հարաբերությունները երկարաժամկետ ու ռազմավարական են: Փեզեշքիանը կփորձի բարելավել նաև Իրան-Թուրքիա հարաբերությունները, բայց այդ բարելավումը մակերեսային կլինի: Մերձավոր Արևելքից մինչև Կովկաս, Կովկասից մինչև Միջին Ասիա Իրանը և Թուրքիան ունեն բարեկամ երկրներ, որոնց միջև կա շահերի բախում ու հակամարտություն, Իրանը և Թուրքիան ամեն կողմից փորձում են ամրապնդել իրենց դիրքերը տարածաշրջանում, ինչը նշանակում է, որ երկու երկրների միջև արդեն իսկ կան խորը հակասություններ:
- Մասուդ Փեզեշքիանի անձի նկատմամբ հայկական փորձագիտական շրջանակների ուշադրությունը պատահական չէ, նրա ծագման մասին ևս կան քննարկումներ, փորձագետներն ասում են, որ նրա կողմնակիցների շարքում կան պանթյուրքական տրամադրություններ ունեցող անձինք, որոնք, բնականաբար, ձգտելու են զանազան պաշտոններ զբաղեցնել տարբեր մակարդակներում և առաջ մղել Իրան-Ադրբեջան ու Իրան-Թուրքիա հարաբերությունները: Որքանո՞վ է իրատեսական այս սցենարը և ինչպե՞ս կարող է սա ազդել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» վրա, որը, ինչպես նախորդ նախագահ Էբրահիմ Ռաիսին էր նշում, կարմիր գիծ է Իրանի համար:
- «Զանգեզուրի միջանցք»-ն ու Հայաստանի սահմանները կարմիր գիծ էին ոչ միայն Էբրահիմ Ռաիսիի կառավարության, այլև Իրանի բարձրաստիճան ռազմաքաղաքական ղեկավարության համար, որոնք բազմիցս հայտարարել են, որ այդ հարցն Իրանի համար անփոփոխ սկզբունք է, երբեք չի փոխվելու, որովհետև դա վերաբերում է Իրանի շահերին ու անվտանգությանը, ուստի ցանկացած կառավարություն և նախագահ պետք է պահպանեն այդ կարմիր գծերը: Վերջերս՝ Էբրահիմ Ռաիսիի հուղարկավորության ժամանակ, երբ ՀՀ վարչապետն այցելել էր Իրան, գերագույն հոգևոր առաջնորդն ընդգծեց, որ Իրանի նահատակված նախագահի համար ՀՀ սահմանների հարցը շատ զգայուն թեմա էր, ու այդ սկզբունքները պետք է պահպանվեն։ Դա ցույց տվեց, որ այդ հարցն անփոփոխ է Իրանի համար: Պանթյուքիստական տարրերը, այնուամենայնիվ, հնարավոր է փորձեն մուտք գործել Իրանի պետական կառույցներ, իրենց ազդեցություններն ունենան այդ կառույցներում, բայց ամեն դեպքում պետք է նշել, որ պանթյուրքիմզն Իրանում տեղ չունի, ու եթե նման դրսևորում լինի, դրան կընդդիմանա ոչ միայն պետական համակարգը, այլև ամբողջ ժողովուրդը, որը թույլ չի տա այդ տարրերին խաղալ Իրանի անվտանգության հետ:
- Պարո՛ն Հոսեյնի, փաստորեն գտնում եք, որ Իրանի կողմից տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ գլոբալ փոփոխություններ պետք չէ սպասել:
- Այո՛, Իրանի քաղաքականությունը տարածաշրջանում չի փոխվելու, որովհետև Իրանը երկարաժամկետ ծրագրեր ու ռազմավարություն ունի տարածաշրջանում, որոնք ամրապնդում են Իրանի դիրքերն ու ուղիղ կապված են Իրանի անվտանգության հետ, հետևաբար փոփոխության ենթակա չեն:
