Dün (4 Temmuz 2024), milyonlarca Birleşik Krallık vatandaşı, 650 üyeli Avam Kamarası ve yeni Birleşik Krallık hükümetini belirlemek için sandık başına gitti. 1945 yılından beri ilk kez Temmuz ayında düzenlenen genel seçimler, seçmenlerin fotoğraflı kimlikle katılmak zorunda oldukları ilk seçim olarak da tarihe geçti. İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’daki seçim bölgelerinde kurulan oy kullanma merkezlerinde sandık başına giden Britanya halkları, Westminster tipi parlamenter sistemin geçerli olduğu ülkelerinde, Avam Kamarası’nın 650 üyesini ve dolayısıyla en az 326 milletvekilinin desteğiyle kurulacak yeni hükümeti belirlemek için iradelerini ortaya koydular. Sabah saat 07:00’de başlayan oy verme işlemi, yerel saatle gece 22:00’ye kadar devam etti. Seçime katılım oranı ise gelen ilk haberlere göre yüzde 60 düzeyinde gerçekleşti. 2019 genel seçimlerinde yüzde 67,3, 2017 genel seçimlerinde 68,8 oranında gerçekleşen katılım düzeyinin çok yüksek olmaması, toplam 46 milyon civarındaki Britanyalı seçmenlerin tatil planları, hava koşulları (yağmurlu hava) ve Avrupa Futbol Şampiyonası nedeniyle sandığa pek yoğun ilgi göstermediğini ortaya koyarken, yine de 2001 yılındaki yüzde 59,4’lük katılım oranının üzerine çıkılacağı tahmin ediliyor.
Birleşik Krallık genel seçimlerine katılım oranları (1918-2019)
Kaynak: The Guardian
Geleneksel olarak ülkenin iki büyük partisinden biri olan ve 2010 yılından beri iktidardaki merkez sağ Muhafazakâr Parti, Başbakan Rishi Sunak önderliğinde seçime girerken, yıllardır iktidara hasret kalmış ülkenin diğer büyük partisi olan merkez sol İşçi Partisi veya Labour da, yeni lideri Keir Starmer ile seçime iddialı bir şekilde hazırlandı. Diğer önemli partilerden İskoç Ulusal Partisi’nin (SNP) başında John Swinney ve Liberal Demokratların başında Ed Davey’nin olduğu genel seçimler öncesinde yapılan anketler, İşçi Partisi’nin tarihi farkla rahat bir zafere koştuğunu gösteriyordu ki, bugün geç saatlerde haber sitelerine düşen sandık çıkış anketleri ve zamanla netleşmeye başlayan kesinleşmeyen sonuçlar da bu anketleri doğruladı.
2024 genel seçim sonuçları
Kaynak: BBC
2024 Birleşik Krallık genel seçimleri neticesinde, henüz kesinleşmeyen sonuçlara göre, Keir Starmer liderliğindeki ve sosyal demokrat çizgideki İşçi Partisi, Avam Kamarası’nda tam 410 milletvekilliği kazanarak, açık farkla ülkedeki en büyük siyasi oluşum olduğunu gösterdi ve tek başına yeni hükümeti kurmaya hak kazandı. Bu, İşçi Partisi’nin Tony Blair liderliğinde 1997 genel seçimlerinde elde ettiği ve 418 milletvekilliği kazandıran zaferden sonraki en büyük başarısı olarak dikkat çekti. İşçi Partisi, meclisteki koltuk sayısını 209 düzeyinde arttırmayı başardı. Muhafazakâr Parti ise, yalnızca 119 civarında milletvekilliği kazanabildi ve büyük bir başarısızlık yaşadı. Muhafazakârların milletvekilliği kaybı 248’i buldu. Bundan böyle ana muhalefet partisi olarak yoluna devam edecek olan Toryler, muhtemelen bu süreçte kadro değişimine ve yenilenmeye giderek, sonraki genel seçimlere iddialı bir şekilde hazırlanacaklar. Seçim sonuçlarına göre ülkedeki en büyük üçüncü siyasi parti Liberal Demokratlar oldular. 71 civarında milletvekilliği kazanan Liberaller, önceki genel seçime göre 63 fazladan milletvekilliği kazanarak büyük bir başarı elde ettiler. Seçimde hüsran yaşayan bir diğer parti ise İskoçya merkezli bölgesel bir parti olan SNP (İskoç Ulusal Partisi) olurken, İskoç milliyetçiliği çizgisindeki parti, yalnızca 9 Avam Kamarası koltuğu elde etmeyi başardı ve ciddi oy kaybı yaşadı.
Keir Starmer’ın zafer konuşması
Sonuçların netleşmeye başlamasının ardından gece geç saatlerde kameraların önüne geçen yeni Başbakan adayı ve İşçi Partisi lideri Keir Starmer, seçmenlere teşekkür ederken, “Başardık” (We did it) ve “Değişim şimdi başlıyor” (Change begins now) sözlerini kullandı. Starmer, konuşmasında, yeni dönemde çalışan kesimin haklarının iyileştirileceğinin sinyallerini de verdi. Starmer’ın konuşması sık sık alkışlar ve sevinç nidaları ile kesildi. Muhafazakâr Parti lideri Rishi Sunak ise yenilginin sorumluluğunu üstlendi ve yenilgiyi kabul ederek rakibini kutladı. Sunak, seçmenleri ve partililerine de teşekkür ederek onlardan özür diledi.
Sonuç olarak, 2024 Birleşik Krallık genel seçimleri, seçim öncesindeki beklenenlerin gerçekleştiği ve İşçi Partisi’nin yeni lideriyle büyük bir başarı kazandığı demokratik bir seçim olarak Britanya ve dünya tarihine geçti. Bu bağlamda, Starmer’ın popülizmden uzak, medyada sık yer almayan ama halkçı ve ciddi devlet adamı imajının başarısı ve Muhafazakârların 14 yıldır iktidarda olmaları nedeniyle halkta oluşan tepki ve birikmişliğin etkisinden söz edilebilir. Bu anlamda, Türkiye’de AK Parti ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 22 yıldır süren sandık yollu siyasi başarısının da ne kadar önemli ve istisnai olduğu da bir kez daha anlaşılmaktadır. Sonsöz, umuyoruz yeni dönemde Birleşik Krallık dünya barışı ve Türkiye ile ilişkilere daha fazla yatırım yapar…
Kapak fotoğrafı: https://labour.org.uk/updates/stories/general-election-2024/
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
