Οι αληθινές παραδόσεις της κάθε χώρας είναι σαν τα υπόγεια νερά: μπορεί να μην τις βλέπεις, μπορείς να μην τις ακούς, αλλά είναι εκεί, κάτω από τα πόδια σου. Ρέουν, κυλούν, ποτίζουν ή λιμνάζουν, κρατούν ζωντανές βαθιές αρχαίες ρίζες ή διαβρώνουν, μουχλιάζουν και καταστρέφουν σύγχρονες κατασκευές. Είναι πάντως εκεί και την εβδομάδα που μας πέρασε μπορέσαμε να διαπιστώσουμε για άλλη μια φορά ότι κάτω από τη βοή και τα κλαπατσίμπαλα των ευρωεκλογών και των απανταχού μηνυμάτων που ελήφθησαν (ή όχι), οι παραδόσεις είναι εκείνες που δίνουν γεύση και χρώμα στις ευρωπαϊκές μας πραγματικότητες.
Ας πάρουμε, για παράδειγμα, τη Γαλλία, για την οποία ο Φ.Σ. Φιτζέραλντ έγραψε ότι «μου αρέσει, επειδή εκεί όλοι νομίζουν ότι είναι ο Ναπολέων». Μεγάλη αναταραχή – υπέροχη κατάσταση, και όλοι μπορούν τώρα και πάλι να βγουν και να πουν πολλά και ωραία πράγματα, με φράσεις κομψές και περίτεχνες.
Στη Γαλλία η πολιτική εξασκείται, παραδοσιακά, με θεατρικότητα (πού αλλού ακούγονται φράσεις όπως «Αηδιασμένος, πληγωμένος και προδομένος, θα σωπάσω και θα γλείψω τις πληγές μου»;), κι αν ενίοτε το αποτέλεσμα δεν είναι ανάλογο των προσδοκιών, δίνεται τουλάχιστον σε όλους η ευκαιρία να επιδείξουν τον ηρωικό εαυτό τους αναλύοντας επί μακρόν (ουπς) αρχές, αξίες και δικαιώματα – πάντα, εννοείται, με fraternité. Ή ας πάρουμε την Ιταλία, που παραμένει παραδοσιακά χαριτωμένη – σαν τις ξανθές μπούκλες της κυρίας Μελόνι που υποδεχόταν χαμογελαστή σαν μικρούλα καλοπροαίρετη νεράιδα τους προσκεκλημένους της στη σύσκεψη των G7: είναι πράγματι εντυπωσιακό πώς η Ιταλία, ογδόντα χρόνια τώρα, καταφέρνει κι επιβιώνει στην ευρωπαϊκή μας συνείδηση ως χώρα ηλιόλουστη και γελαστή με ανθρώπους απλούς κι ευχάριστους που ξέρουν να τρώνε καλά, και το πολύ – πολύ κάνουν καμιά φορά μερικά εκλογικά λαθάκια.
Ή, ας πάρουμε τη Μεγάλη Βρετανία: ο κόσμος να χαλάει (και κάπως χαλάει, για όσους ανήκουν λ.χ. στους Τόρις) η βροχή θα συνεχίσει να πέφτει και να γλιστράει σαν ντεκόρ πάνω στα υπερμεγέθη αδιάβροχα καπέλα από δέρμα αρκούδας (λάφυρα της μάχης του Βατερλώ) των εκπαιδευμένων στρατιωτικών μονάδων, και τα άλογα θα συμπεριφέρονται πάντα άψογα, και η Ευρώπη θα είναι πάντα για τους Βρετανούς η απέναντι «ήπειρος», η οποία φρόνιμο είναι να αντιμετωπίζεται με στέρεα παραδοσιακή καχυποψία.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, αλλ’ ας πάρουμε και την Ελλάδα μας, όπου οι παραδόσεις στηρίζουν τη ραχοκοκαλιά της κοινωνίας. Να, όπως την προηγούμενη εβδομάδα, όπου με συνθήκες ακραίου καύσωνα οι μαθητές έδωσαν πανελλαδικές εξετάσεις σε αίθουσες χωρίς κλιματισμό – η λέξη «καμίνι» είναι νομίζω ο ακριβής ορισμός. Η παράδοση εδώ είναι μακραίωνη· θυμάμαι κάπου σαράντα χρόνια πριν, που έδινα κι εγώ εισαγωγικές με καύσωνα μέσα σε εξεταστικά κέντρα-καμίνια: φορούσαμε παντελόνια καμπάνα και γιλέκα με κρόσσια τότε και τα κλιματιστικά ήταν περίπου άγνωστα, αλλά τίποτα άλλο βασικό δεν άλλαξε. Κι επειδή μέρος των παραδόσεών μας είναι η σημασία της ελληνικής οικογένειας, η οποία ως γνωστόν στέκει πάντα άγρυπνη απέναντι στις αναμενόμενες επιθέσεις του ελληνικού κράτους εναντίον της, σίγουρα δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι γονείς των μαθητών κουβάλησαν στα εξεταστικά κέντρα ανεμιστήρες από τα σπίτια τους: στο 5ο Λύκειο Ανατολικής Θεσσαλονίκης μάλιστα (που τα τελευταία 10 χρόνια στεγάζεται σε προκάτ), η ίδια η διεύθυνση του σχολείου τους πρότεινε αυτήν την ωραία λύση.
Ναι, οι παραδόσεις είναι σπουδαίο πράγμα. Κεντούν ένα όμορφο πάτσγουορκ για τις δυτικές μας κοινωνίες. Και είναι βρίσκω περίεργο πώς κάποιοι πιστεύουν ότι απειλούνται, γιατί εμένα μου φαίνονται πιο ανθεκτικές από ποτέ.
