Με μοντέλο Βίλνιους, όπου τον Ιούλιο του 2023 ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άνοιξαν ατζέντα επανεκκίνησης στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας οδηγώντας τελικά σε «ήρεμα» νερά στο Αιγαίο, σε (σχεδόν) «καθαρούς» ουρανούς χωρίς παραβιάσεις καθώς και σε άλλες δύο συναντήσεις κορυφής, θα γίνει το ραντεβού στην Αγκυρα.
Οπως πέρυσι στη Λιθουανία έτσι και την ερχόμενη Δευτέρα στο Ακ Σαράι ο Πρωθυπουργός και ο τούρκος πρόεδρος θα έχουν δίπλα τους αρχικά μόνο δύο πρόσωπα ο καθένας (ο Γιώργος Γεραπετρίτης και η Αννα – Μαρία Μπούρα από την ελληνική πλευρά) και έπειτα θα ακολουθήσουν διευρυμένες συνομιλίες των αντιπροσωπειών (Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, Κώστας Φραγκογιάννης, Θεμιστοκλής Δεμίρης, Θάνος Ντόκος, Αριστοτελία Πελώνη, Κύρα Κάπη).
Πέρα από το φορμάτ της συνάντησης, στόχος της Αθήνας είναι να… αντιγραφεί και το «ειλικρινές», θετικό κλίμα του Βίλνιους, που είχε ανατρέψει το προηγούμενο ερντογανικό «Μητσοτάκης γιοκ», ανοίγοντας δρόμο σε τρεις ελληνοτουρκικούς άξονες – τον πολιτικό διάλογο, τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, τη θετική ατζέντα.
Αυτή τη φορά, η πρώτη επίσημη επίσκεψη του Μητσοτάκη στην Αγκυρα και τέταρτη συνάντηση με τον Ερντογάν σε διάστημα δέκα μηνών (μετά το Βίλνιους, τη Νέα Υόρκη και την Αθήνα) έρχεται σε ένα αλλιώτικο περιβάλλον.
Οχι μόνο έκλεισε ο κύκλος των ελληνοτουρκικών επαφών, όπως Μητσοτάκης και Ερντογάν είχαν συμφωνήσει τον περασμένο Δεκέμβριο στο Μέγαρο Μαξίμου, και άρα θα πρέπει να δώσουν νέο κοινό σύνθημα για να οριστεί άμεσα νέο χρονοδιάγραμμα αλλά επιπλέον καταγράφονται τουρκικές «παραφωνίες» που δυσκολεύουν ξαφνικά τη συγκυρία ενώ το διεθνές περιβάλλον είναι περαιτέρω ασταθές με εν εξελίξει την κρίση στη Μέση Ανατολή.
Πρωθυπουργικοί συνεργάτες επισημαίνουν ότι η Αθήνα αναγνωρίζει το πραγματικό «χάσμα» που χωρίζει τις δύο πλευρές του Αιγαίου στη «βαριά» ατζέντα – ειδικά στη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα, δηλαδή την οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και υφαλοκρηπίδας – και ότι η ελληνική αντιπροσωπεία είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο (σημειωτέον, αναμένονται κοινές δηλώσεις των ηγετών). Με τα λόγια του Μητσοτάκη «δεν έχουμε αυταπάτες» ότι η Τουρκία έχει αλλάξει βασικές θέσεις της «ούτε εμείς έχουμε μετακινηθεί».
Ωστόσο στόχος του – χαμηλών προσδοκιών για οποιαδήποτε απτή πρόοδο στα πιο «δύσκολα» κεφάλαια – ραντεβού είναι ένα δεύτερο ήρεμο καλοκαίρι επί του πεδίου με σταθερά ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας και στο ανώτατο επίπεδο.
Αυτό σημαίνει ότι η επίσκεψη – εξπρές (το πολύ πέντε ωρών) του Μητσοτάκη στην τουρκική πρωτεύουσα γίνεται με προσέγγιση «καζάν – καζάν», κατά τη γλώσσα του Ερντογάν, δηλαδή με επιδίωξη το αμοιβαίο όφελος. Οδηγός για αυτό είναι τα μέχρι στιγμής κέρδη σε Ελλάδα και Τουρκία μεταξύ άλλων από τον τουρισμό (τη διευκόλυνση της χορήγησης βίζας για τούρκους πολίτες σε 10 νησιά του ανατολικού Αιγαίου) και την οικονομική συνεργασία. Σημαντικό για την Αθήνα είναι παράλληλα η διατήρηση κλίματος συνεργασίας με τις τουρκικές αρχές στο Μεταναστευτικό.
«Οι σχέσεις πρέπει να προχωρούν από το ένα βήμα στο επόμενο.
Οι διαφωνίες να μην τορπιλίζουν τα βήματα προόδου, απειλώντας με κρίση και ατυχήματα» λένε κυβερνητικές πηγές. Εξού και στις συζητήσεις στο Προεδρικό Μέγαρο αναμένεται επισκόπηση της κατάστασης στους ήδη συμφωνημένους τομείς συνεργασίας με βάση τα 15 μνημόνια που υπογράφθηκαν στην Αθήνα αλλά και αναμένεται να επιβεβαιωθούν οι επόμενες συναντήσεις: στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη τον ερχόμενο Σεπτέμβριο και νωρίτερα τον Ιούλιο στην Ουάσιγκτον, καθώς οι ηγέτες μάλλον θα συμπέσουν στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ.
Αυτό δεν σημαίνει ότι στο επίκεντρο της προετοιμασίας δεν μπήκαν οι αιφνιδιαστικές τριβές στον ελληνοτουρκικό άξονα.
Η Αθήνα δεν περίμενε ότι ο Ερντογάν θα έσπευδε να εφαρμόσει σε ζωντανή σύνδεση, ακριβώς μία εβδομάδα πριν από την πρωθυπουργική επίσκεψη, μια απόφαση του 2020: τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε μουσουλμανικό τέμενος. Εκτός από τη δυσαρέσκεια για την εξέλιξη που αφορά ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO είναι και ο χρονισμός της αυτός που προβλημάτισε την Αθήνα.
Σημάδια έχουν υπάρξει και νωρίτερα: η αντίδραση της Τουρκίας με επαναφορά της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» στις ελληνικές εξαγγελίες για δύο θαλάσσια πάρκα – προγραμματισμός από τον οποίο το Μαξίμου διαμηνύει ότι δεν υποχωρεί – και η τουρκική πρόθεση για συμπερίληψη του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» σε βιβλία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης – θέμα στο οποίο η ελληνική πλευρά τηρεί στάση αναμονής.
