Türkiye 16 Nisan 2017’de halkoylamasıyla vize alan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne 24 Haziran 2018 seçimleriyle birlikte geçti. 5 yılı geride bırakan yeni sistemle Türkiye karar alma mekanizmalarında hızlı bir dönem yaşadı. İcraatta hız, yönetimde istikrarı sağlayan sistemle birlikte yürütme çift başlı yapısından kurtularak kararın tek elden ve seri biçimde alınmasına imkan sağlandı. Küresel operasyonlar ve manipülasyonlar akamete uğratıldı. Dünyadan farklı olarak Türkiye’nin kendine özgü modeli ile siyaset kurumu, güçlü hükümet ve güçlü Meclis olarak iki kanatta daha etkin ve seri çalışmaya başladı.
Yeni dönemde, eski sistemin neden olduğu koalisyon dönemlerinde nükseden istikrarsızlığa geçit verilmedi. 1961 ve 1982 anayasalarının getirdiği parlamenter sistemlerde öncelik, yürütme erkini parçalayıp vesayete açık hale getirmekti. Hükümetler pek çok kez seçmenin iradesiyle bağdaşmayacak pazarlıklarla kurulup düşürüldü. Toplumda hiçbir karşılığı olmayan, TBMM’ye dışarıdan dayatılan koalisyonlar kurulmuş ya da halk iradesini hiçe sayan milletvekili transferleriyle hükümetler yıkılmıştı.
1983’ten 2002’ye dek geçen 19 yılda 13 hükümet kuruldu. Hükümetlerin ortalama görev süresi 1,5 yıldı. Kurulan koalisyonlar peşi sıra bozulurken TBMM 5 yılı doldurmadan seçimleri yenilemek durumunda kalıyordu. Nitekim, geçmişte aklıselim ve sağduyu sahibi pek çok siyaset ve devlet adamı parlamenter sistemin uygulamaları ve sürekli kriz üretmesinden şikayetçiydi. Buna vesayet faktörü de eklenince Türkiye, koalisyonların neden olduğu değerli yıllarını istikrarsızlığa feda etti.
Yeni sistem vatandaşın doğrudan yasama ve yürütmeyi belirlemesi üzerine inşa edildi. 24 Haziran 2018 seçimleriyle halkın önüne 2 sandık konuldu. Artık yalnız Meclis değil icra da doğrudan halkın oyuyla belirleniyor. Hükümetler partiler arası görüşmelerle değil, doğrudan seçim sandığından çıkıyor. Böylece hükümetlerin seçmene karşı sorumluluğu ve doğrudan hesap vermesi güçlendirildi. Seçmenlere cumhurbaşkanı adayı gösterme hakkı da tanındı, demokratik katılım sağlandı.
Türkiye’nin kronikleşen sorunları da bu yapı içinde çözüme kavuşturuldu. Başta çalışma hayatı olmak üzere gündelik sorunlara kesin ve kalıcı çözümler bu dönemde üretildi. 4,7 milyon vatandaşı etkileyen emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sorunu bu sistem içerisinde çözüme kavuştu. Hükümetin aldığı kararların Meclis’teki istişarelerle çeşitlendirilerek nihai halini aldığı bu sistemde kısa sürede hayata geçirilen reform niteliğindeki çalışmalardan bazıları şöyle:
* Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı yapılandırma düzenlemesi hayata geçirildi.
* Seçim barajı yüzde 7’ye indirildi.
* Tüm kamu personeli ve emeklilerini etkileyecek 3600 ek gösterge için yasal düzenleme yapıldı.
* Öğretmenlik Meslek Kanunu çıkarıldı.
* Çoklu baro sistemine geçildi.
* İcra yoluyla çocuk teslimi uygulaması son buldu.
* Askerlik süresi 6 aya indi, bedelli askerlik uygulaması kalıcı hale getirildi.
* İlkokula başlama yaşı 69 aya çıkarıldı.
* 18 yaş altı vatandaşlar BES kapsamına alındı.
* Kovid-19’un ekonomik ve sosyal hayata etkilerinin azaltılmasına ilişkin düzenlemeler yapıldı.
* Basılı kitap ve süreli yayınların teslimi katma değer vergisinden istisna tutuldu.
Dünyadaki örnekler ve Türkiye tecrübesi parlamenter rejimin yasama ve yürütme erkleri arasında arzulanan kuvvetler ayrılığı ilkesini sağlayamadığını ortaya koyuyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde, cumhurbaşkanı ve kabinesi TBMM’den net şekilde ayrıldı. Parlamenter sistemdekinin aksine, yeni hükümet sisteminde cumhurbaşkanı ve bakanların meclisle organik bir ilişkileri bulunmuyor. Düzenlemede öne çıkanlar şöyle:
* Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’yle yürütmenin karar alma ve uygulama kapasitesi güçlendirildi.
* Yürütmedeki yetkili/sorumlu başbakan ile yetkili/sorumsuz cumhurbaşkanı arasındaki ikilik ortadan kalktı.
* Kanun yapma tekeli TBMM’nin uhdesine bırakıldı.
* Yönetimde istikrar imkânıyla seçim barajı yüzde 7’ye düşürüldü.
* Ayrıca ittifak içinde seçime giren partiler için baraj problemi kalmadı.
İcra gücü doğrudan halkın seçtiği cumhurbaşkanı nezdinde toplanıp, hükümetler kırılgan sayısal aritmetiklere bağımlı olmaktan çıkarıldı. Son 5 yılda Türkiye’nin yüz yüze kaldığı tüm büyük meydan okumalarda söz konusu etkili yürütme gücünün hızlı karar alma süreçlerindeki kapasitesi açık şekilde görüldü.
5 yılı geride bırakan yeni sisteme ilişkin AK Parti’nin 2023 seçim beyannamesinde yeni hedefler yer aldı:
* Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne dair reformları da içerecek şekilde yeni Anayasa’nın hayata geçirilmesi en değerli öncelikler arasında.
* Sistemin ikinci ayağını teşkil eden yasama boyutunda ise yürütme organıyla diyaloğun artırılması temel öncelik.
* Çoğulcu demokrasi anlayışına uygun olarak TBMM’de genel görüşme açılıp meclis araştırma komisyonu kurulması kolaylaştırılacak.
* Yürütme organı temsilcilerinin bütçe görüşmeleri dışında da ilgili meclis komisyonlarına giderek parlamentoyu bilgilendirmelerini sağlayacak mekanizmalar güçlendirilecek.
Bakan Vedat Bilgin taşerona kadroda son durumu açıkladı
EYT maaşları ne zamana kadar bağlanacak? İşte emeli maaşı ödeme tarihleri
