Статистик маълумотларга кўра, танада темир етишмаслиги аҳолининг 30-40 фоизида кузатилади. Бунга овқатланиш одатларидан тортиб сурункали касалликларгача бўлган турли хил омиллар сабаб бўлиши мумкин. Темир танқислигини қандай аниқлаш, унинг асосий сабаблари нима ва у билан қандай курашиш кераклиги ҳақида қуйида батафсил маълумотга эга бўлиш мумкин.
Темир танқислигининг асосий белгилари:
Сурункали чарчоқ. Албатта, бу танада суюқлик етишмаслигидан клиник тушкунлик ва гормонал мувозанатгача бўлган ҳар қандай нарсанинг белгиси бўлиши мумкин, аммо гемоглобин ишлаб чиқариш учун темир моддаси жавобгар. Агар танада у етарли бўлмаса, ҳужайралар кислород билан тўйинмайди, бунинг натижасида уйғонгандан сўнг дарҳол чарчоқни ҳис қилиш мумкин, ҳатто уйқу меъёрида бўлса ҳам.
Тери ҳолати. Темир танқислигида қуришга мойил бўлмаган тери ҳам ёрилиши мумкин ва бунга ҳеч қандай намлантирувчи кремлар ёрдам бермайди. Бундан ташқари, темир танқислигида юз ранги хира бўлиб, кул ранг тус олади ва тери табиий ёрқинлигини йўқотади.
Бош оғриғи. Улар гемоглобин етишмовчилиги билан ҳам боғлиқ, агар ҳужайралар етарли кислород олмаса, бош оғриғи ва мигрен кузатилиши мумкин. Бу эса охир-оқибат сурункали касалликка олиб келади. Улар билан нохуш ҳолатлар – концентрация ва хотиранинг пасайиши юзага келади.
Соч ва тирноқларнинг ҳолати. Темир етишмаслигида сочлар қурийди, аввалгидан кўпроқ синади ва тўкилади. Бунда ҳам ҳеч қандай ниқоб, ёғлар ва кондиционерлар ёрдам бермайди. Тирноқларда ҳам ўзгаришлар пайдо бўлади, улар юпқалашади, синади ва юзаси нотекис бўлади.
Темир танқислиги сабаблари
Ўсимликларга асосланган диета. Гўшт маҳсулотларидан воз кечиш, шубҳасиз, тана учун жуда кўп афзалликларга эга бўлиши билан бирга баъзи камчиликлар мавжуд. Ўсимлик маҳсулотларидан олинган темир паст биоаваилабилитй туфайли гўшт ёки балиқдан кўра ёмонроқ сўрилади.
Нотўғри овқатланиш. Танада керакли моддалар етишмаганида гўштдан воз кечиш шарт эмас. Статистик маълумотларга кўра, ўсимликларга асосланган диетага риоя қиладиган одамлар турли хил микроэлементларнинг етишмаслигидан камроқ азоб чекади, чунки улар диетани режалаштиришга кўпроқ эътибор беради. Иложи борича табиий ва хилма-хил овқатланишга ҳаракат қилиш ва қайта ишланган маҳсулотларни камроқ истеъмол қилиш керак.
Ичакда темирнинг сўрилишига халақит берадиган овқатларни истеъмол қилиш. Шуниси эътиборга лойиқки, буларнинг барчаси танага керак бўлган соғлом овқатлардир. Масалан, дон таркибида мавжуд фитик кислота тузлари, янги сабзавотлар, тухум оқи, қаҳва ва чойнинг полифенолик бирикмалар. Албатта, бу озиқ-овқатлардан воз кечиш шарт эмас, фақат улардан қабул қилганда темирга бой озиқ-овқатларни кўпроқ истеъмол қилиш керак.
Сурункали касалликлар. Буларга ошқозон-ичак тракти касалликлари – селиакия, ошқозон яраси, яллиғланишли ичак касаллиги, ўсмалар, дивертикулоз ва паразитар инвазиялар киради. Бу ҳолда, темир танқислигини тўлдириш масаласи фақат шифокор томонидан ҳал қилинади.
Ортиқча вазн. Ортиқча вазн билан кўпинча темирнинг сўрилишига халақит берадиган ва унинг био-мавжудлигини камайтирадиган яллиғланишга қарши моддалар ишлаб чиқаришнинг кўпайиши кузатилади.
Доимий спорт машғулотлари. Табиий равишда жисмоний фаолият фақат фойдали. Улар нафақат оқсиллар ва суюқликларга, балки витаминлар ва минералларга, шу жумладан, темирга бўлган эҳтиёжни сезиларли даражада оширади.
Темир танқислиги билан курашиш
Агар юқорида санаб ўтилган аломатлар кузатилса, мутахассис билан боғланиш ва сабабни аниқ кўрсатадиган синовлардан ўтиш керак. Албатта, шифокор барча кўрсаткичларни тезда нормал ҳолатга келтирадиган қўшимчаларни буюриши мумкин. Шунингдек, рационга қўшилиши керак бўлган кўплаб соғлом темирга бой овқатлар мавжуд. Буларга чиғаноқ, гречка, дуккаклилар, майиз ва помидор шарбати киради.
bazaar.ru
