Татарстан Фәннәр академиясендә профессор, академиянең гамәлдәге әгъзасы Наил Вәлиевнең 75 яшьлек юбилеена багышланган «Ватанга югары хезмәт» фәнни-гамәли конференциясе уза.
«Наил Вәлиев 1980 елларда ук туган якны өйрәнү буенча бай эш алып барды, укучылар арасында кирәкле темалар күтәрде, Алабуга һәм Чистай турында тарихи материаллар чыгарды. Әлеге материаллар ярдәмендә кечкенә тарихи шәһәрләр бөтен илнең игътибарын җәлеп итте», — дип ассызыклады котлавында ТР Фәннәр академиясе президенты Рифкать Миңнеханов.
Вәлиев – танылган белгеч һәм Чистай тарихы буенча фундаменталь хезмәтләр авторы, дип ассызыклады Миңнеханов. Ул шәһәрнең мәдәни мирас объектларын саклау өлкәсендә зур эш башкарды һәм башкара. Соңгы хезмәтләренең берсе язучы Борис Пастернакның Чистайдагы тормышына һәм танылган «Доктор Живаго» романы барлыкка килү тарихына багышланган.
«Наил Вәлиевнең бердәнбер кимчелеге - Пастернак укулары Чистайда түгел, ә Менделеевскида уза. Әмма анда да укулар югары дәрәҗәдә уздырыла», - дип шаяртты Рифкать Миңнеханов.
«Тынгысыз, үз дигәненә ирешүчән, үзсүзле, туры сүзле кеше. Беркайчан да берәүгә дә ошарга тырышмады», — дип күзаллады галимнең образын ТР Дәүләт Советы Рәисе урынбасары Марат Әхмәтов.
Вәлиевнең Борис Пастернакка багышланган хезмәте – академикның иң зур казанышларының берсе. Ул тормышы Чистай белән бәйле булган язучыларга: Борис Пастернак, Анна Ахматова, Арсений Тарковский, Константин Паустовский һәм башкаларга һәрвакыт зур игътибар бирә.
«Борис Пастернак сугыштан соң Чистайга килеп эләкмәгән, доктор Дмитрий Авдеев белән танышмаган булса, авторны Нобель премиясе иясе иткән «Доктор Живаго» романы язылмаган булыр иде», — дип билгеләде Марат Әхмәтов.
Вәлиев үз вакытында Алабуга дәүләт педагогия университеты ректоры, ТР мәгариф министры булган.
«Аның хезмәтләре һәр галимнең өстәл китабы булып тора. Аның мәгариф системасы һәм фәнгә керткән өлеше... Ул бөек. Наил Вәлиев кече Туган илен искә ала. Чистай Татарстанның туристлык үзәкләренең берсе булып тора, һәм бу күбесенчә аның казанышы», — дип сөйләде Татарстан Фәннәр академиясенең Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты директоры Эльмира Галимова.
Яше булуга карамастан, Наил Вәлиев әле дә электән килгән эш графигы буенча эш итә. Ул көн саен Чистайның әдәби ягын ачуын дәвам итә. Тик кайвакыт шәһәр көтелмәгән яктан ачылырга мөмкин.
«Хәзерге вакытта китап әзерлим, ул әле нәшер ителмәде. Китап Чистай төрмәсендәге аеруча куркыныч дәүләт җинаятьчеләренә багышланган. Монда йөздән артык диссидент исеме. Шулай ук 1941 елда Чистайдагы эвакуация вакыты совет язучылары турында китап. Планнар бик күп», - дип уртаклашты автор үзе.
Конференциядә Россия Фәннәр академиясе академиклары Алексей Сиренов, Александр Куделин, шулай ук Россия Фәннәр академиясенең Казан филиалы һәм Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе вәкилләре чыгыш ясаячак. Татарстан Фәннәр академиясе бинасында шулай ук Наил Вәлиевнең фәнни эшчәнлеге күргәзмә-ретроспективасы әзерләнгән.
