Mustafa Yürekli / Yapımcı - Yönetmen
İslam dünyası bugün, yüz yıl önce Türkiye’de yaşanan Milli Mücadele dönemi şartlarına sahne olmaktadır. O günlerde İngiltere başta olmak üzere Avrupa devletleri, Balkan Harbi ve Birinci Dünya Savaşı’ndan çıkmış Osmanlı devletinin topraklarını aralarında paylaşarak işgal etmekte, milletimizi sömürgeleştirmeye çalışmaktaydı. Bugün de Filistin, Suriye, Irak ve Afganistan başta olmak üzere bütün İslam alemi, Batı emperyalizmine karşı mücadele etmektedir. Dolayısıyla Türkiye’nin kurtuluş savaşı bugün İslam milletine ilham verebilir.
20. yüzyılın başında Ankara’nın verdiği mücadeleyi bugün Şam vermektedir. İstiklal Marşı’nı yazarak Milli Mücadele dönemindeki Anadolu ruhunu anıtlaştıran Mehmet Akif Ersoy’un sesine kulak vermenin tam vaktidir. Suriye’de uzun iç savaş döneminden sonra Esed rejiminin çökmesi sonrasında, devleti ayakta tutmak, vatana sahip çıkmak, birlik ve beraberlik çalışmalarına ruh kazandırmak için Mehmet Akif’e başvurmak söz konusu milli ruhu kuşanma ihtiyacını karşılayacaktır.
Akif, Batı’nın İslam topraklarına göz diktiği Birinci Cihan Harbi yıllarında gitmişti Şam’a. O dönem İngilizlerin Arap coğrafyasında ektiği milletçi ve ayrılıkçı tohumlar baş vermiş, Akif de bunun önünü almak için Teşkilat-ı Mahsusa tarafından görevlendirilmişti. Arap aşiretlerinin Osmanlı tarafında durmalarını sağlamakla görevlendirilen şair, aşiret liderleri ile görüşerek İslam cephesini zayıflatmamalarını söyledi. Bugün özgürleşen Suriyeliler, Akif’in çağrısını daha iyi anlıyor. İslam coğrafyasındaki çatlaklara Batı; zulüm, tefrika, göz yaşı ve keder pompalıyor. Bu yarıkları temizlemek bir asra mal oluyor. 13 yıl sonra güneşin doğuşunu izleyen Suriyeliler, İstiklal marşını daha iyi anlıyor.
Şimdi Suriyeli Müslümanlara gelmiştir, Avrupa devletlerinin yüzüne İstiklal Marşı’ndaki “Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar / Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. / Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar / Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar” dizelerini yüksek sesle okuma sırası…
Tanzimat sonrasında Avrupalılar Osmanlı Devleti için ‘hasta adam’ diyorlardı. Ne var ki Osmanlı yönetimi, aydınlar, şairler ve ediplerin çoğu bu tabiri kabullenmişlerdi. Gazetelerde Osmanlı Devleti’nin ‘manda’ olma konusu tartışılmaktaydı. İstanbul’da manda isteyenlere göre, mesele şundan ibaretti: Madem ki galip milletler bizi parçalayacaklar, o halde topyekûn bir devlet mandasını kabul etmeliyiz ve bu devlet yeni dünya devleti, Amerika olmalıdır.
Mehmet Akif, “Türklerin yirmi beş asırdan beri istiklâllerini muhafaza etmiş bir millet oldukları müspet hakikattir. Türkler istiklâl ve hürriyetsiz yaşayamaz.” diyerek manda fikrine karşı çıkıyordu. O dönemde Mehmet Akif ‘battık’, ‘batıyoruz’ ifadelerini doğru bulmaz, ‘batmadık, batmayacağız, biz hasta adam değiliz diye seslenir: Batmazdı bu devlet, ‘batacaktır’ demeyeydik. / Batmazdı, hayır batmadı, hem batmayacaktır.
Böyle bir ortamda Mehmet Akif ‘tam bağımsızlık’ fikrini savunmuştur. Akif bu tutumu ile esasında, dış ve içerdeki uzantıları da dâhil olmak üzere, Türkiye’yi köle yapmak isteyen, yok etmek isteyen düşmanların doğrudan hedefi olduğunu biliyordu. Ancak o yerini belirlemişti ve hiç korkmuyordu.
Akif, geleceği karanlık görerek azmi bırakmamak gerektiğini dile getirir: Atiyi karanlık görerek azmi bırakmak, / Alçak bir ölüm varsa, eminim budur ancak. / Atiyi karanlık görüvermekle apıştın. / Esbabı elinden atarak ye’se yapıştın! / Yeis öyle bataktır ki; düşersen boğulursun, / Ümmide sarıl sımsıkı, seyret ne olursun.
Mehmet Akif, Balkan Harbi ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında, tarihin bu en sıkıntılı döneminden kurtulmanın en önemli yolunun birlik ve beraberlikten geçtiğini dile getirmiş, özellikle Fatih Cami kürsüsünde yaptığı vaazlarında bu sıkıntılara değinerek çözüm üretmeye gayret etmiştir. Bu vaazlarda özellikle kardeşlik vurgusu yapan Mehmet Âkif, birliğin ve beraberliğin önemini dile getirmiştir.
Akif, Milli Müdafaa Cemiyetinin İrşad Heyeti üyesi olarak İstanbul’un Beyazıt, Fatih ve Süleymaniye camilerinde vaazlar vermişti. Kendisinin ve derginin bütün neşriyatı, daima din, vatan ve millet duygularını ateşliyordu. Bu yayınlarla, birkaç sene sonra milletçe gerçekleştirilecek olan Milli Mücadele’nin bir bakıma tohumları atmaktaydı.
Mehmet Akif her konuda olduğu gibi ülke meselelerinde de sadece söz değil bizzat faaliyet adamı idi. Mehmet Akif, cephede Mehmetçiğe, camide Türk Milletine sürekli olarak cesaret, ümit ve moral-motivasyon desteği sağlayacak şekilde konuşmalar yapmıştır. İslam milleti, ancak camiden harekete geçirilebilirdi.
Birinci Dünya Savaşı ve sonrası Milli Mücadele yılları Türk Milleti’nin ateş çemberinden geçtiği yıllardır. Mehmet Akif’in bizzat yaşadığı o dönemde Osmanlı Devleti dışında hemen-hemen tüm İslâm memleketleri sömürge idareleri altında aciz, mazlum, yoksul ve perişan vaziyetteydi. Mehmet Akif, milli mücadele yıllarında egemenlik konusunda kesin kararlılık göstermiştir. O, her türlü sömürü-sömürgecilik ve emperyalizme karşıdır. Bu tavrı onun tüm tutum ve davranışlarında, şiir ve yazılarında görülür.
Mehmet Akif, bir gün çalıştığı Sebilürreşad mecmua idaresinde. Eşref Edib’e heyecanlı bir şekilde: Haydi hazırlan gidiyoruz! demiş, Zağanos Paşa Cami’nde açmıştı cihat bayrağını. Mehmet Akif, Eskişehir, Konya, Kastamonu, Burdur, Sandıklı, Dinar, Afyon, Antalya ve çevrelerini dolaşmış, din, vatan ve millet uğrunda canla başla çalışmıştır. O, savaş sırasında defalarca cephelere koşarak askerin savaşma azmini arttırmaya çalışıyordu. Akif, askeri yüreklendirip cesaretlendirerek cihada teşvik etmiştir. Artık Anadolu’nun değişik il ve ilçelerine giderek halkın bilinçlenmesi için çalışmaya başlamıştı.
Toplumu halk ve aydınlar olmak üzere iki grupta inceleyen Mehmet Akif, aydın ile halkı uzlaşma içinde görmek ister. Uzlaşma dengesinin gerçekleştirilebilmesi için her iki tarafın hata ve kusurlarını fark etmesi lüzumuna değinir şiirlerinde: Milletin beyni sayarsak mütefekkir kısmı, / Bilmemiz lâzım olur, halkı da elbet cismi.
Ona göre toplumun birlik ve beraberlik içinde huzurlu yaşamasının en önemli ve etkin yollarından biri, aydınlar ve halk arasında dengeli bir bütünleşmenin sağlanmasıdır. Toplumda bu denge ve bütünleşme sağlanamadığı takdirde, Akif böyle bir toplumu felçli bir hastaya benzetir ve her türlü olumsuzluğa açık olduğunu belirtir: Bir cemaat ki dimağında dönen hissiyyat, / Cismin asabına gelmez, durur aheng-i hayat; / Felcin ârâzını göstermeye başlar a’za. / Böyle bir bünye için vermeli her hükme rıza.
“Vatan Şairi”, “Millî Şair”, “İstiklal Marşı” şairi olarak anılan Mehmet Âkif Ersoy, hayatı boyunca din, millet, vatan ve devleti için kutsal bildiği değerler uğruna mücadele etmiş, bu yolda çileler çekmiştir. O, hiçbir zaman inandığı davasından taviz vermemiş, yılgınlık ve ümitsizliğe düşmemiştir. İslam milletinin birlik ve beraberliği için, İslam ülkesinin bütünlüğü için elinden gelen bütün gayreti azim ve sabırla göstermiştir.
Milletlerin ve devletlerin tarih sahnesinden çekilişlerinin ana nedeni birlik ve beraberliklerini yitirmeleridir. Bu nedenle toplum içinde birlik ve beraberlik içinde hareket etmek bireylere düşen önemli bir görevdir. Kur’ân-ı Kerim’de, “Hep birlikte Allah’ın ipine sımsıkı yapışın; bölünüp parçalanmayın. Allah’ın size olan nimetini hatırlayın. Hani siz birbirinize düşman idiniz de Allah gönüllerinizi birleştirdi ve O’nun nimeti sayesinde kardeş oldunuz.” (Ali İmran Suresi, Ayet: 103) buyrularak birlik ve beraberlik içinde olmanın toplumun selâmeti bakımından bir zorunluluk olduğuna işaret edilmiştir. Bu bakımdan toplum içinde bireylere yakışan en uygun davranış biçimi de birlik ve beraberlik içinde olmaktır.
Mehmet Akif, menfaat, şahsi ikbal ya da yersiz birtakım kaygılar uğruna parçalanma ve ayrışmaya yüz tutmuş toplumu bütünleştirmeye; birlik, beraberlik ve ümmet bilinci etrafında toplamaya çalışmıştır. Bu bağlamda “Allah ve Resul’üne itaat edin! Birbirinizle çekişmeyin! (Böyle yaparsanız) zayıflarsınız ve gücünüz elden gider.” (Enfal Suresi; Ayet: 46) âyetini, ‘Hâlâ mı boğuşmak’ adlı şiirinde şöyle yorumlamıştır:
Sen! Ben! desin efrâd, aradan vahdeti kaldır; / Milletler için işte kıyamet o zamandır. / Mazilere in; mahşer-i edvârı bütün gez: / Kânûn-ı İlâhî, göreceksin ki değişmez. (…) Ey zâir-i âvâre, işittin ya! Demek ki: / Birmiş bütün ümmetlerin esbâb-ı helâki (…) Post üstüne hem kavgaların hepsi nihayet; / Hâlâ mı boğuşmak? Bu ne gaflet, ne rezalet?
İşgal edilmiş Türkiye’de Mehmet Akif, içeride birlik ve düzeni sağlayıp Batı karşında güçlü durmak gerektiğini anlattı. Mehmet Akif, ‘Ordunun Duası’ adlı şiirinde Allah’a şöyle dua ediyordu: Yılman ölümden, yaradan askerim; / Orduma “gazi” dedi Peygamberim. / Bir dileğim var ölürüm isterim: / Yurduma tek düşman ayak basmasın…
Mehmet Akif, İslam dünyasındaki mevcut felaketlerin en başta gelen nedeninin tefrika yani ayrımcılık, bölücülük olduğunu, bunun da en büyük sebebi olarak cehaleti görür. O’nun bu konudaki fikirleri, İslam’ın temelini oluşturan Kur’an ve Sünnetten kaynaklanmaktadır.
İslam milleti arasındaki vahdetin, ancak hakikat medeniyetiyle, sosyal ve ahlaki düzenle oluşabileceğine inanır. Mehmet Akif, İslam birliğini, siyasi ve iktisadi bir birliktelikten öte, inançta, fikirde, yaşantıda, sanatta, medeniyette görür. Kur’ân-ı Kerîm’in Mücadele Suresi’nin 20-21. âyetlerinin tefsirinde de toplumun birlik ve beraberlik, eğitim, ilim ve irfandan uzaklaşması durumunda “Milletlerin maskarası, Müslümanlığın yüz karası” haline geleceğini ifade etmiştir.
Mehmet Akif birlik ve beraberlikten uzaklaşmayı Allah’tan uzaklaşmak olarak tanımlamıştır: Şu vahdet târumâr olsun! deyip saldırma İslâm’a; / Uzaklaşsan da imandan, cemaatten uzaklaşma. / İşit, bir hükm-i kat’î var ki istinâfa yok meydan: Cemaatten uzaklaşmak, uzaklaşmaktır Allah’tan. / Nedir imân kadar yükselterek bir alçak ilhâdı, / Perişan eylemek zaten perişan olmuş âhâdı? / Nasıl yekpare milletler var etrafında bir seyret? / Nasıl tevhid-i âheng eyliyorlar, ibret al, ibret!”
Milli Mücadele’nin başarıya ulaşması için il, ilçe ve köyleri dolaşmış, halkın bilinçlenmesi ve toparlanıp tek vücut olması için milli bir seferberlik hareketi başlatmıştır. Mehmet Âkif Ersoy, Birlik şiirinde, vahdet ruhunu, birlik ve beraberlik sağlandığında her türlü zorluğun üstesinden gelinebileceğini anlatmıştır: Cehennem olsa gelen, göğsümüzde söndürürüz. / Bu yol ki Hak yoludur, dönme bilmeyiz, yürürüz; (….) Değil mi cephemizin sinesinde iman bir; / Sevinme bir, acı bir, gaye aynı, vicdan bir; / Değil mi ortada bir sine çarpıyor, yılmaz, / Cihan yıkılsa emin ol bu cephe sarsılmaz!
Mehmet Akif, toplumsal düzenin korunması, devlet gücünün artması ve bekasının sağlanması, vatanın düşmanlara karşı korunması, toplumun istikbalinin devamının endişe ve kaygıdan uzak, huzur ve güvenle temin edilmesi ve ahlâkî seviyenin muhafaza edilebilmesi için birlik ve beraberliğin önemine vurgu yapmıştır eserlerinde. Sıklıkla birlik, beraberlik, ihlas ve samimiyet kavramlarına yer veren Mehmet Akif’in, hayata adeta uzlaşı penceresinden baktığı görülmektedir. Uzlaşı kültürünün onun hayatının anlamı haline geldiğini söylemek mümkündür. Toplumsal kardeşlik, birlik ve beraberlik, onun hayat felsefesi haline gelmiş gibidir. Akif, içinde yaşadığı coğrafyanın da ilhamıyla birçok alanda ideal bir uzlaşma kültürü oluşturmayı başarabilen aydınlarımızdan birisidir…
